Tijden (ott, ovt, vtt, etc.)
In dit artikel worden de werkwoordstijden besproken die in scripties het meest gebruikt worden.
Een handige tip: Gebruik onze gratis Grammatica Check voor het correct toepassen van werkwoordstijden.
Bekijk de werkwoordtijden per scriptieonderdeel
Bij verleden en tegenwoordige tijden heb je het over de persoonsvorm. Iedere persoonsvorm staat immers óf in de tegenwoordige (zie voorbeeld 1) óf in de verleden tijd (zie voorbeeld 2).
De keuze voor een tegenwoordige of een verleden tijd is erg belangrijk voor de chronologie en de logica van hetgeen je wilt vertellen.
Ook de keuze voor een onvoltooide (voorbeeld 1 en 2) of een voltooide tijd (voorbeeld 3 en 4) is erg belangrijk.
Bij een voltooide tijd bevat het gezegde een hulpwerkwoord van tijd (hebben of zijn) en is het hoofdwerkwoord een voltooid deelwoord.
Daarnaast is er ook de onvoltooid toekomende tegenwoordige tijd die ook veelvuldig, helaas vaak foutief, gebruikt wordt in scripties (voorbeeld 5).
Voorbeeld 1: Onvoltooid tegenwoordige tijd
Ik werk
Hij gaat
Wij onderzoeken
Voorbeeld 2: Onvoltooid verleden tijd
Ik werkte
Hij ging
Wij onderzochten
Voorbeeld 3: Voltooid tegenwoordige tijd
Ik heb gewerkt
Hij is gegaan
Wij hebben onderzocht
Voorbeeld 4: Voltooid verleden tijd
Ik had gewerkt
Hij was gegaan
Wij hadden onderzocht
Voorbeeld 5: Onvoltooid Toekomende tegenwoordige tijd
Ik zal werken
Hij zal gaan
Wij zullen onderzoeken
De verschillende tijden hebben verschillende functies en moeten op de juiste manier gebruikt worden. Vaak worden de tijden al te zeer door elkaar gebruikt en is daardoor onduidelijk in welke chronologische volgorde dingen gebeurd zijn, of is de tekst slecht leesbaar.
Een tekst moet natuurlijk geen puzzel zijn, maar een samenhangend geheel. Een juist gebruik van werkwoordstijden is daarvoor heel belangrijk.
De onvoltooide tegenwoordige en verleden tijd (ott en ovt)
Vaak, maar niet altijd vallen de kloktijd (nu of vroeger) samen met de werkwoordstijden. Logischerwijs gebruik je de tegenwoordige tijd om over het nu te praten, en de verleden tijd om te praten over zaken die in het verleden gebeurden.
Hieronder vind je een tabel waarin omschreven wordt welke tijd je moet gebruiken wanneer kloktijd en werkwoordstijd niet samenvallen.
| Tegenwoordige tijd | Verleden tijd |
|---|---|
| Regel: Wanneer je een losstaand feit presenteert.
Voorbeeld. In voorgaand onderzoek bestudeerde hij de trek van de ganzen. De trek van de ganzen gebeurt ieder jaar rond februari. |
Regel: Wanneer je een feit presenteert dat deel uitmaakt van een groter geheel.
Voorbeeld: In voorgaand onderzoek bestudeerde hij de trek van de ganzen. De trek van de ganzen gebeurde ieder jaar rond februari, en daarom kon hij alleen rond die tijd de ganzen observeren. |
| Regel: In combinatie met losse jaartallen, omdat bij een jaartalformule de lezer direct de informatie moet opslaan. Dit is dus weer het presenteren van een losstaand feit.
Voorbeeld: In 1492 ontdekt Columbus Amerika. |
Regel: Niet in combinatie met jaartallen, want dat impliceert weer dat er meer tekst komt die inhoudelijk samenhangt met dat feit. De verleden tijd is een verhalende werkwoordsvorm.
Voorbeeld: Vb. In 1492 ontdekte Columbus Amerika, en toen ontmoetten de Indianen waarschijnlijk voor het eerst mensen uit Europa. Deze ontmoeting bracht veel ellende met zich mee. |
| Regel: Wanneer informatie direct van belang is voor een argumentatie dan staat deze in de tegenwoordige tijd. Deze tijd is typerend voor betogen, essays en argumentaties.
Voorbeeld: Het bedrijf heeft een goede uitgangspositie. Met name de samenwerking met de overheid is van groot belang in de komende jaren. Het bedrijf heeft bovendien veel bekwame medewerkers. |
Regel: Historische gegevens zijn niet direct van belang voor een argumentatie en vallen samen met de kloktijd.
Voorbeeld: Het bedrijf heeft een goede uitgangspositie. Toen Jan het zes jaar geleden opzette was dat nog niet zo, maar doordat hij hard werkte, zorgde hij ervoor dat het zo groot werd. Met name de samenwerking met de overheid is van groot belang in de komende jaren. Deze samenwerking kwam toentertijd tot stand door… |
| Regel: De zogenaamde presens historicum kan gebruikt worden om verhalen die zich in de verleden tijd afspelen ‘spannender’ of ‘actueler’ te maken. In kranten worden gebeurtenissen vaak in de presens historicum geschreven.
Voorbeeld: Als een koe in een sloot valt, dan moet je deze eruit halen. Dat is de mening van boer Jan. Deze vist iedere week, en zo ook gisteren, koeien uit de sloot. |
Regel: Wanneer je achtergrondinformatie geeft, over iets dat zich in de verleden tijd heeft afgespeeld, schrijf dit dan in de verleden tijd.
Voorbeeld: Als een koe in een sloot valt, dan moet je deze eruit halen. Dat is de mening van boer Jan. Deze vist iedere week, en zo ook gisteren, koeien uit de sloot. Hij begon met dit werk toen hij nog maar acht jaar oud was, toen was namelijk zijn eigen kalf in de sloot gevallen.* |
* Voor de voorbeelden is gebruikgemaakt van de bron: Onrust, M. G., Verhagen, A., & Doeve, R. (1993). Formuleren. Houten, Nederland: Bohn Stafleu.
Het belangrijkste om te onthouden, is dat de verleden tijd wordt gebruikt voor achtergrondinformatie en om samenhangende verhalen te vertellen, terwijl de tegenwoordige tijd gebruikt wordt om feiten te presenteren, te betogen en zaken actueler te maken (presens historicum).
De voltooide tegenwoordige tijd (vtt)
Nu is er natuurlijk ook nog het verschil tussen de onvoltooide en de voltooide tijd. De voltooide tijd biedt de gelegenheid om als het ware terug te kijken op een situatie en wordt ook wel getypeerd als een “terugkijkperspectief”.
Wanneer een gebeurtenis in de voltooide tijd staat, dan betekent dit dat deze gebeurtenis achter ons ligt, of afgerond is. Of dat het onbelangrijk is of de gebeurtenis feitelijk nog doorloopt. Het maakt niet uit hoe iets gebeurde, maar dat iets gebeurde.
Voorbeeld: Het maakt niet uit hoe iets gebeurde, maar dat iets gebeurde
Jan heeft gisteren gevoetbald. Nu zit hij weer op school en kijkt hij uit naar de volgende wedstrijd.
Uitleg: Gebeurtenis is afgerond, het maakt niet uit hoe Jan gevoetbald heeft.
De voltooid tegenwoordige tijd presenteert vaak iets dat nog relevant is voor het heden.
Voorbeeld: Iets dat nog relevant is voor het heden
Het KNMI heeft een noodtoestand uitgeroepen. Daarom zit iedereen nu binnen.
Uitleg: In deze zin is het resultaat van het uitroepen van de noodtoestand, dat nu iedereen binnen zit.
Het KNMI riep een noodtoestand uit. Daarom zit iedereen nu binnen.
Uitleg: Grammaticaal gezien kan deze zin wel, maar het gebruik van de voltooide tijd is hier echt beter, omdat het gebruik van de verleden tijd eerder een verhaal in de verleden tijd aankondigt.
Het KNMI riep een noodtoestand uit en daarom bleef iedereen de rest van de dag thuis.
Uitleg: Deze zin loopt beter dan de vorige, de onvoltooide verleden tijd nodigt uit om een verhaal te vertellen en niet, zoals de voltooide tegenwoordige tijd hierboven, om een relatie tot het heden aan te tonen.
Daarnaast is de voltooide tegenwoordige tijd handig om te gebruiken om betogen te structureren. Je kunt hiermee de lezer aanduiden hoe de opbouw van de tekst is, waar de tekst over gaat en wanneer de conclusie getrokken wordt.
Voorbeeld: Structureren van betogen
In hoofdstuk 1 is besproken hoe het onderzoek opgebouwd is. Hierna is in hoofdstuk 2 omschreven wat het gedrag is van de pinguïns die onderzocht zijn. Tot slot zijn conclusies getrokken op basis van uitvoerig literatuur- en veldonderzoek.
Ook kunnen voltooide tegenwoordige tijden goed gebruikt worden om informatie samenvattend te presenteren.
Voorbeeld: Informatie samenvattend presenteren
Vandaag hebben zestig demonstranten de optocht van de nieuwe koning en koningin tegengehouden. Zij waren het niet eens met het belastinggeld dat zij moesten betalen om de nieuwe koets te financieren.
Uitleg: Hoe zij de optocht tegenhielden en hoe lang dit duurde, is in dit fragment niet van belang. Samenvattend wordt verteld DAT zij de optocht tegen hebben gehouden.
De voltooide verleden tijd (vvt)
De meeste regels die je hierboven over de voltooid tegenwoordige tijd gelden ook voor de voltooid verleden tijd. De gebeurtenis die met behulp van deze werkwoordsvorm omschreven wordt, is afgerond en het maakt niet uit HOE iets gebeurd is, maar DAT het gebeurd is.
De voltooid verleden tijd wordt daarnaast net als de verleden tijd voornamelijk gebruikt om iets te ‘vertellen’. Vanuit een situatie in een verhaal wordt met behulp van de voltooid verleden tijd een andere situatie vanuit terugkijkperspectief beschreven.
Voorbeeld: Vvt
Veel schaatsers waren, eenmaal weer thuis, erg verdrietig. Zij hadden immers geen Olympische medailles gewonnen in Sotsji omdat de Nederlandse schaatsers zo dominant waren.
Uitleg: Waarom de schaatsers bedroefd waren wordt samenvattend, met behulp van de voltooid verleden tijd, aangegeven. Dat zij geen Olympische medailles hadden gewonnen is een afgeronde gebeurtenis en is daarnaast een samenvatting van WAT gebeurd is. Met behulp van de voltooid verleden tijd wordt namelijk niet omschreven HOE iets gebeurd is.
De onvoltooid toekomende tegenwoordige tijd (ottt)
“In dit onderzoek zal ik bespreken…” is een formulering die je waarschijnlijk wel bekend voorkomt. Deze formulering is echter niet in iedere context correct.
Je samenvatting bijvoorbeeld mag absoluut niet de toekomende tijd bevatten, omdat je samenvatting gaat over een onderzoek, jouw onderzoek, dat al gedaan is. Hiervoor moet je dus de verleden tijd gebruiken en niet de toekomende tijd.
De toekomende tijd mag je wel gebruiken in je inleiding, maar het is beter om dit niet te doen. Wanneer iemand je inleiding leest, is het onderzoek namelijk ook al gedaan. Dus wanneer je aangeeft je resultaten “in hoofdstuk drie te zullen presenteren”, dan heb je het over een hoofdstuk dat al lang gemaakt is, en resultaten die al gepresenteerd zijn.
In je inleiding kan je daarom beter de tegenwoordige tijd gebruiken.
Voorbeeld 11: Ottt
In hoofdstuk drie zal een vergelijking gemaakt worden tussen de Romeinen en de Egyptenaren van vroeger.
Uitleg: Deze vergelijking heb je al gemaakt. Daarom is het beter om het volgende te zeggen: In hoofdstuk drie wordt een vergelijking gemaakt tussen de Romeinen en de Egyptenaren van vroeger.
Lees waarom zo veel studenten Scribbr inschakelen
In welke onderdelen van je scriptie gebruik je welke tijden het meest?
In geen één onderdeel van je scriptie gebruik je slechts een tijdsvorm. Je moet daarom altijd goed in de gaten houden welke regels gelden en wanneer je welke werkwoordstijd het beste kunt gebruiken.
In sommige onderdelen dien je een bepaalde werkwoordstijd meer te gebruiken dan in andere hoofdstukken. In onderstaande tabel kun je per onderdeel zien welke werkwoordstijd je goed kunt gebruiken wanneer je een paper of een scriptie schrijft.
Let op: Er zijn altijd uitzonderingen, ga zelf te allen tijde goed na welke tijd je het best kunt gebruiken. Hieronder worden slechts aanbevelingen gedaan over werkwoordstijden die op bepaalde plekken de voorkeur genieten.
| Onderdeel | Aanbevolen werkwoordstijd | Voorbeeld |
|---|---|---|
| Samenvatting | Voltooid tegenwoordige tijd – Hier gebruik je het best de verleden tijd wanneer je het hebt over je onderzoek. Je hebt het onderzoek immers al gedaan. | Vb. In dit onderzoek is gekeken naar de problematiek onder de mieren in de woestijn. Hiervoor is de volgende methode gebruikt. |
| Samenvatting | Onvoltooid tegenwoordige tijd – Wanneer je losstaande feiten of conclusies presenteert in je samenvatting, kun je het best de tegenwoordige tijd gebruiken. | Vb. Mieren zijn actieve dieren die hoofdzakelijk communiceren via feromonen. |
| Inleiding | Onvoltooid tegenwoordige tijd – Wanneer je vertelt wat je gaat bespreken en wanneer je het onderwerp introduceert (je onderwerp dient actueel te zijn). | Vb. Het grootste hotel in de achterhoek is in de problemen. Er komen te weinig bezoekers. Daarom kijkt dit onderzoek naar eventuele oplossingen hiervoor. |
| Inleiding | Onvoltooid verleden tijd – Wanneer je achtergrondinformatie geeft. | Vb. Het grootste hotel in de achterhoek is in de problemen. Dit hotel was tien jaar geleden nog het beste hotel van Nederland en allerlei nationaliteiten kwamen ieder jaar hierheen om de speciale Sachertorte te eten. |
| Theoretisch kader/ Literatuuronderzoek | Onvoltooid tegenwoordige tijd – Om feiten en zaken te bespreken die van belang zijn voor je betoog en die geen achtergrondinformatie zijn. | Vb. De theorie van Harry houdt in dat gebouwen die rond zijn per definitie moeilijker zijn om te bouwen dan gebouwen die vierkant zijn. |
| Theoretisch kader/ Literatuuronderzoek | Voltooid tegenwoordige tijd – Deze gebruik je om te bespreken welk ander onderzoek is gedaan en WAT andere onderzoekers ontdekt hebben. Vorig onderzoek is al afgerond en hierop kan teruggekeken worden en resultaten hiervan kunnen samenvattend worden weergegeven. | Vb. In een eerdere studie van Loman en Jatar is geconcludeerd dat de situatie helemaal niet zo erg is.* |
| Resultaten/ Conclusie | Onvoltooid tegenwoordige tijd – Om resultaten, feiten en conclusies te presenteren. | Vb. Uit deze tabel blijkt dat.. Uit dit model blijkt dat… Op basis hiervan stel ik dat… |
| Resultaten/ Conclusie | Voltooid tegenwoordige tijd – Om samenvattend resultaten te bespreken en om zaken die afgerond zijn te behandelen. | Vb. Uit dit deelonderzoek is gebleken dat…Zij hebben hierop niet adequaat gereageerd en daardoor kunnen wij nu niets zeggen over deze resultaten. |
*Dit is een lijdende vorm.
Citeer dit Scribbr-artikel
Als je naar deze bron wilt verwijzen, kun je de bronvermelding kopiëren of op “Citeer dit Scribbr-artikel” klikken om de bronvermelding automatisch toe te voegen aan onze gratis Bronnengenerator.
Benders, L. (2024, 24 juni). Tijden (ott, ovt, vtt, etc.). Scribbr. Geraadpleegd op 18 november 2024, van https://www.scribbr.nl/taalregels-schrijftips/tijden/
