Samentrekkingen en woordafbrekingen | Uitleg & voorbeelden
Iets is een samentrekking als een deel van een woord, een woord of meerdere woorden worden weggelaten in een zin. Bij een woordafbreking wordt een streepje neergezet zodat je weet waar iets is weggelaten.
Is het de interne- en externe analyse of de interne en externe analyse?
| Soort fout | Fout | Goed |
|---|---|---|
| Foutieve samentrekking op woordniveau | De desk en de fieldresearch | De desk- en de fieldresearch |
| Foutieve lidwoorden bij een samentrekking | De vragenlijst en getal | De vragenlijst en het getal |
| Foutieve samentrekking op zinsniveau | Het bevalt de stagiaires dat ze veel leren en hopen dat ze het project goed afronden. | Het bevalt de stagiaires dat ze veel leren en ze hopen dat ze het project goed afronden. |
Tip: Onze gratis Grammatica Check zorgt ervoor dat al je samentrekkingen correct zijn!
Foutieve samentrekking op woordniveau
Waarom is “de interview en enquêtevragen” fout?
Als je een deel van een woord weglaat, moet je op de plaats van het weggelaten deel een streepje zetten. Het moet zijn “interview– en enquêtevragen”, want daarmee kort je “interviewvragen en enquêtevragen” in.
Herkennen van foutieve samentrekkingen op woordniveau
| Fout | Met weggelaten deel | Goed |
|---|---|---|
| Hoofd en deelvragen | Hoofd(vragen) en deelvragen | Hoofd- en deelvragen |
| Boektitel en omslag | Boektitel en (boek)omslag | Boektitel en -omslag |
| Scriptie en studiebegeleiding | Scriptie(begeleiding) en studiebegeleiding | Scriptie- en studiebegeleiding |
| Werk en denkniveau | Werk(niveau) en denkniveau | Werk- en denkniveau |
Ezelsbrug: Foutieve samentrekkingen op woordniveau voorkomen
Als je een streepje toevoegt, moet op die plaats het weggelaten woord passen. Zonder streepje verandert de betekenis.
- Werk- en denkniveau = het werkniveau en het denkniveau
- Werk en denkniveau = het werk en het denkniveau
Om erachter te komen of je een streepje moet toevoegen, bepaal je of de twee woorden allebei op hetzelfde woord eindigen of er juist mee beginnen.
Wil je schrijven over werkzaamheden en over een bepaald denkniveau dan schrijf je “het werk en het denkniveau”. Als je het juist hebt over het praktische en mentale niveau dat nodig is voor een baan, dan schrijf je “werk- en denkniveau”.
| Lastig te bepalen | Is er een woorddeel weggelaten? | Dus … |
|---|---|---|
| De boektitel en –omslag moesten klaar zijn zodat opdracht gegeven kon worden voor de drukproef. | Ja: boek | De boektitel en -omslag moesten klaar zijn zodat opdracht gegeven kon worden voor de drukproef. |
| Mijn studie– en scriptiesamenvatting hebben nu prioriteit. | Nee: Studiesamenvatting is geen bestaand woord | Mijn studie en mijn scriptiesamenvatting hebben nu prioriteit. |
| De scriptie– en studiebegeleiding op mijn universiteit is beperkt. | Ja: begeleiding | De scriptie- en studiebegeleiding op mijn universiteit is beperkt. |
| De alinea– en paragraafindeling zijn belangrijk in een scriptie. | Ja: indeling | De alinea- en paragraafindeling zijn belangrijk in een scriptie. |
Verschil bijvoeglijk naamwoord en woordafbreking
Als je twijfelt of ergens een streepje moet, kun je jezelf de vraag stellen of het eerste deel van de woordcombinatie bijvoeglijk gebruikt is bij het tweede. Als dat zo is, schrijf je het woord los.
Zodra het antwoord op de vraag gek is en je met “nee” kunt antwoorden, weet je dat het oorspronkelijk om één woord ging. Dan voeg je een streepje toe.
| Lastig te bepalen | Is er een woorddeel weggelaten? | Dus … |
|---|---|---|
| Basis(-) en voortgezet onderwijs | Is het onderwijs basis? Nee. | Basis- en voortgezet onderwijs |
| Voortgezet(-) en basisonderwijs | Is het onderwijs voortgezet? Ja. | Voortgezet en basisonderwijs |
| Overheids(-) en particuliere organisaties | Zijn de organisaties overheid? Nee. | Overheids- en particuliere organisaties |
| Particuliere(-) en overheidsorganisaties | Zijn de organisaties particulier? Ja. | Particuliere en overheidsorganisaties |
Streepje te veel?
Pas ook op dat je niet te veel streepjes toevoegt. Bijvoeglijk gebruikte woorden krijgen nooit een streepje.
| Fout | Goed |
|---|---|
| De beantwoorde– en onbeantwoorde vragen | De beantwoorde en onbeantwoorde vragen |
| De interne– en externe analyse | De interne en externe analyse |
| De inhoudelijke– en structurele wijzigingen | De inhoudelijke en structurele wijzigingen |
Foutieve samentrekking met lidwoorden
Waarom is “de vragenlijst en getal” fout?
Je mag alleen lidwoorden weglaten als twee of meer woorden in de zin hetzelfde lidwoord krijgen. De woorden “vragenlijst” en “getal” krijgen niet hetzelfde lidwoord. Daarom schrijf je “de vragenlijst en het getal”.
Herkennen van foutieve samentrekkingen met lidwoorden
Vooral in opsommingen kan het logisch lijken om zoveel mogelijk woorden weg te laten, maar de lidwoorden mogen alleen achterwege worden gelaten als de woorden in de opsomming dezelfde lidwoorden hebben.
| Fout | Goed |
|---|---|
| Hij reist met het openbaar vervoer, auto en fiets. | Hij reist met het openbaar vervoer, de auto en de fiets. |
| Het resultaat, antwoord en conclusie komen naar voren. | Het resultaat, het antwoord en de conclusie komen naar voren. |
| Aan het model, interviews en enquêteresultaten vallen verschillende zaken op. | Aan het model, de interviews en de enquêteresultaten vallen verschillende zaken op. |
Ezelsbrug: Fouten in samentrekkingen met lidwoorden voorkomen
Als je te ver gaat met samentrekkingen, kan het zijn dat je een lidwoord te veel weglaat. Controleer daarom altijd of woorden dezelfde lidwoorden krijgen. Alleen dan mag je herhaalde lidwoorden weglaten.
Foutieve samentrekking op zinsniveau
Waarom is dit fout?
Als je woorden weglaat, moet je ervoor zorgen dat de zin daarna nog klopt. “De methoden” is meervoud, terwijl “het kader” enkelvoud is. Daarom mag je het werkwoord in het tweede deel van de zin niet weglaten. Het moet zijn “… en het kader is opgesteld”.
Om te voorkomen dat je foutieve samentrekkingen gebruikt, moeten de weggelaten woorden:
- dezelfde betekenis hebben;
- dezelfde grammaticale functie hebben;
- hetzelfde getal hebben (allebei enkelvoud of meervoud);
- op de juiste plek in de zin staan;
- in zinnen van gelijke rang staan.
Herkennen van foutieve samentrekkingen op zinsniveau
| Fout | Soort fout | Goed |
|---|---|---|
| De manager geeft graag complimenten, maar niets om de organisatieregels. | Het weggelaten deel heeft niet dezelfde betekenis. | De manager geeft graag complimenten, maar geeft niets om de organisatieregels. |
| De school heeft haar leerlingen naar huis gestuurd en zichzelf failliet verklaard. | Het weggelaten deel heeft niet dezelfde grammaticale functie. | De school heeft haar leerlingen naar huis gestuurd en heeft zichzelf failliet verklaard. |
| In de conclusie zijn de deelvragen besproken en de hoofdvraag beantwoord. | Het weggelaten deel heeft niet hetzelfde getal. | In de conclusie zijn de deelvragen besproken en is de hoofdvraag beantwoord. |
| Het liefst gaan ze eerst op vakantie, maar kijken ze uit naar de opening van het café. | Het weggelaten deel staat niet op de juiste plek. | Het liefst gaan ze eerst op vakantie, maar ze kijken uit naar de opening van het café. |
| Het bevalt de stagiaires dat ze veel leren en hopen dat ze het project goed afronden. | Het samengetrokken deel staat niet in zinnen van gelijke rang. | Het bevalt de stagiaires dat ze veel leren en ze hopen dat ze het project goed afronden. |
Foutieve samentrekkingen op zinsniveau voorkomen
Zodra een lange zin onoverzichtelijk wordt, kan het helpen om de zin eerst helemaal uit te schrijven om te bepalen welke woorden je kunt weglaten. Dan kun je ook beslissen of je de zin moet opsplitsen.
- Twijfelgeval: In de conclusie zijn de deelvragen besproken en de hoofdvraag beantwoord, maar niet de aanbevelingen.
- Helemaal uitgeschreven: In de conclusie zijn de deelvragen besproken en [is] de hoofdvraag beantwoord, maar [zijn] niet de aanbevelingen [besproken].
Je ziet dat afwisselend “zijn” en “is” wordt gebruikt. Dat komt doordat het over een enkelvoudig en een meervoudig onderwerp gaat, namelijk de deelvragen, de hoofdvraag en de aanbevelingen. Daarom kun je “zijn” of “is” niet weglaten.
Daarnaast komt “besproken” twee keer voor, maar je kunt dit woord niet weglaten. Anders staat er “maar zijn niet de aanbevelingen” en dan is de zin incompleet. Je kunt de zin het beste in tweeën splitsen.
Woordvolgorde bij foutieve samentrekkingen op zinsniveau
Soms gaat het er niet om welke woorden je kunt weglaten, maar of de woordvolgorde wel klopt in samengetrokken zinsdelen.
- Eerst analyseert dit onderzoek […].
- Later gaat het in op […].
Het onderwerp “het” volgt hier op de persoonsvorm “gaat”. Dat noem je foutieve inversie. Na “en” begint een nieuwe zin met onderwerp en persoonsvorm, dus die mogen niet omgedraaid worden. Je kan de zin op twee manieren verbeteren:
- Eerst analyseert dit onderzoek […] en later gaat het in op de gevolgen […].
- Eerst analyseert dit onderzoek […] en het gaat later in op de gevolgen […].
Zinnen splitsen om foutieve samentrekking te voorkomen
In lange zinnen verlies je al snel het overzicht. De zin in tweeën splitsen is een manier om verkeerd samengetrokken zinnen te voorkomen.
| Lange zin | Gesplitste zin |
|---|---|
| De manager is betrokken bij het bedrijf en geeft graag complimenten, maar niets om de organisatieregels. | De manager is betrokken bij het bedrijf en geeft graag complimenten. Hij geeft echter niets om de organisatieregels. |
| De school die in moeilijkheden verkeerde heeft haar leerlingen naar huis gestuurd en zichzelf failliet verklaard. | De school die in moeilijkheden verkeerde heeft haar leerlingen naar huis gestuurd. Vervolgens heeft de school zichzelf failliet verklaard. |
| In de conclusie zijn de deelvragen besproken en de hoofdvraag beantwoord. | In de conclusie zijn de deelvragen besproken. Ook is de hoofdvraag beantwoord. |
| Het liefst gaan ze eerst op vakantie, maar kijken ze uit naar de opening van het café. | Het liefst gaan ze eerst op vakantie. Ze kijken echter ook uit naar de opening van het café. |
| Het bevalt de stagiaires dat ze veel leren bij het bedrijf en hopen dat ze het project goed afronden. | Het bevalt de stagiaires dat ze veel leren bij het bedrijf. Ze hopen dat ze het project goed afronden. |
Veelgestelde vragen
Citeer dit Scribbr-artikel
Als je naar deze bron wilt verwijzen, kun je de bronvermelding kopiëren of op “Citeer dit Scribbr-artikel” klikken om de bronvermelding automatisch toe te voegen aan onze gratis Bronnengenerator.
Vleeshouwers, L. (2024, 24 juni). Samentrekkingen en woordafbrekingen | Uitleg & voorbeelden. Scribbr. Geraadpleegd op 10 maart 2025, van https://www.scribbr.nl/taalregels-schrijftips/samentrekkingen-woordafbrekingen/
