Wat is een koppelteken? (-) | Betekenis & Voorbeelden
Een koppelteken (-) verbindt een woord, prefix, letter of getal aan een woord. Het koppelteken is een kort, liggend streepje, ook wel de divisie genoemd, dat ook wordt gebruikt als weglatingsstreepje of afbreekstreepje.
Een koppelteken is een leesteken dat onderdeel uitmaakt van de interpunctie van je tekst om de leesbaarheid van je tekst te vergroten.
- Van der Valk is een hotel-restaurant.
- De oud-trainer kwam weer een keer naar onze wedstrijd kijken.
- Het is echt mooi in Utrecht-Zuid!
- De lengte noteer je op de x-as.
- Ik zou het op een A4-papiertje printen.
- Vanavond hebben we eindelijk weer een keer vanille-ijs als toetje.
Tip: Onze gratis Spellingscontrole zorgt ervoor dat je koppeltekengebruik perfect is!
Inhoudsopgave
- Wanneer gebruik je een koppelteken?
- Klinkerbotsing
- Geografische namen
- Gelijkwaardige woorden
- Woord dat zichzelf representeert
- Samenstelling met letters, cijfers of leestekens
- Samenstelling met afkorting
- Samenstelling met hoofdletter
- Samenstelling met voorvoegsels
- Samenstelling met meer dan twee woorden
- Veelgestelde vragen
Wanneer gebruik je een koppelteken?
Je gebruikt een koppelteken om een woord beter leesbaar te maken of de structuur van het woord te verduidelijken. Je kunt een koppelteken onder andere inzetten bij:
- Klinkerbotsing
- Geografische namen
- Gelijkwaardige woorden
- Woorden die zichzelf representeren
- Samenstelling met letters, cijfers of leestekens
- Samenstelling met afkorting
- Samenstelling met hoofdletter
- Samenstelling met voorvoegsels
Klinkerbotsing
Een klinkerbotsing vindt plaats als de klinkers van twee woorden botsen, waardoor de samenstelling van de twee woorden lastig leesbaar is. Je voegt een koppelteken toe om de leesbaarheid te verhogen.
- Rachid heeft nieuwe auto-onderdelen gekocht.
- Stop met na-apen!
- Birgit heeft sinds kort reuma-achtige klachten.
- De nieuwe werknemer is multi-inzetbaar.
- Elk jaar gaan we als familie-uitje naar de Efteling.
Geografische namen
Als je twee aardrijkskundige namen aan elkaar plakt, of een woord als Noord, Zuid, Oost, West, Hoog, Laag of Nieuw aan een geografische naam verbindt, gebruik je altijd een koppelteken.
- Ik stap altijd uit bij station Driebergen-Zeist.
- Gina is nog nooit in Noord-Holland geweest.
- Morgen vliegen we naar Nieuw-Zeeland.
- Ken jij iemand uit Laag-Soeren?
- Zij spreekt Indisch-Nederlands.
- Harm kon de landen in Midden-Amerika niet opnoemen.
Gelijkwaardige woorden
Woorden die gelijkwaardig aan elkaar zijn, worden volgens de meeste taalautoriteiten niet aan elkaar geschreven maar verbonden met een koppelteken. Woorden zijn gelijkwaardig als ze tot dezelfde woordsoort behoren (e.g., zelfstandig naamwoord of bijvoeglijk naamwoord).
- Jij ziet alles ook zo zwart-wit!
- Wat betekent cultureel-maatschappelijk?
- De familie Meyers gaat meestal naar een hotel-restaurant.
Let op: Woorden die je niet kunt omdraaien, mag je aan elkaar schrijven, maar je mag ook een koppelteken toevoegen voor de leesbaarheid. Een koppelteken is echter wel minder gebruikelijk. Voorbeelden zijn christendemocratisch, populairwetenschappelijk en sociaalkritisch.
Woord dat zichzelf representeert
Als een woord zichzelf representeert, gebruik je een koppelteken om dit duidelijk te maken. Dit wordt de zelfnoemfunctie genoemd.
- Dat boek is in de ik-vorm geschreven.
- Ik twijfel of ‘factuur’ een de-woord of het-woord is.
Samenstelling met letters, cijfers of leestekens
Bij een samenstelling waarin een woord bestaat uit losse letters, cijfers en/of leestekens voeg je een koppelteken toe om duidelijk te maken dat deze tekens los moeten worden gelezen.
Een samenstelling is een combinatie van twee of meer woorden die ook los zouden kunnen voorkomen, zoals fietstas (fiets + tas).
- Oma is nog heel vitaal op 80-jarige leeftijd.
- Opa doet altijd mee aan de 65+-bingo.
- Bij het gebruik van de apostrof gelden er speciale regels voor woorden met de bezits-s.
- Uriel neemt altijd hetzelfde McDonald’s-menu.
Samenstelling met afkorting
Ook bij afkortingen voeg je een koppelteken toe aan de samenstelling.
- Lars heeft zaterdag zijn tv-debuut.
- Heb je nu weer de wc-bril omhoog laten staan?
- Ik heb jou daar toch over ge-sms’t?
- Het hiv-virus kan worden geremd met hiv-remmers.
- We moesten allemaal een IQ-test doen.
Samenstelling met hoofdletter
Als het tweede woord van de samenstelling met een hoofdletter begint, verbind je de woorden altijd met een koppelteken.
- Jacques is echt oer-Frans.
- Sommige Nederlanders zijn anti-Europa.
- Afro-Amerikanen zijn Amerikanen met een gedeeltelijke of volledige Afrikaanse afkomst.
Samenstelling met voorvoegsels
Voor samenstellingen met voorvoegsels of rangaanduidingen, zoals niet-, non-, ex-, bijna-, oud-, aspirant-, leerling-, kandidaat-, meester-, directeur- of assistent-, gebruik je ook een koppelteken.
- Enkele ex-gevangenen geven workshops over maatschappelijk werk.
- De secretaris-generaal van de Verenigde Naties is opgestapt.
- Mark Rutte is nu al meer dan 10 jaar de minister-president.
- Inez had een bijna-doodervaring vandaag.
- Als je later in je leven hersenschade oploopt, heb je een niet-aangeboren hersenletsel (NAH).
Samenstelling met meer dan twee woorden
Bij samenstellingen van drie woorden of meer gebruik je een koppelteken om de verschillende woorden van elkaar te kunnen onderscheiden.
- Wil je boter-kaas-en-eieren spelen?
- De doe-het-zelf materialen liggen achterin de winkel.
- Mijn moeder had weer een kant-en-klare maaltijd gemaakt.
- Na een aantal uur ruzie besloten de broertjes tot een staakt-het-vuren.
Veelgestelde vragen
- Wat is het verschil tussen het afbrekingsteken en het koppelteken?
-
Zowel het afbrekingsteken als het koppelteken worden gemaakt met het kortste liggend streepje (-), ook wel een divisie genoemd. Hoewel de tekens hetzelfde zijn, betekenen de termen iets anders:
- Het kortste liggend streepje is een afbrekingsteken als dit teken wordt gebruikt om aan te geven dat een woord aan het einde van een tekstregel wordt afgebroken.
- Het kortst liggend streepje is een koppelteken als dit teken wordt gebruikt om twee of meer woorden met elkaar te verbinden (samenstelling).
Beide leestekens zijn onderdeel van de interpunctie van je tekst en verhogen de leesbaarheid van je tekst.
- Wat is koppelteken in het Engels?
-
Een koppelteken in het Engels is een hyphen. In het Engels wordt een koppelteken voor dezelfde doeleinden ingezet (i.e., het verhogen van de leesbaarheid van de tekst), maar zijn er andere samenstellingen waar een koppelteken voor wordt gebruikt, zoals:
- The VP for development, who is a well-respected economist, oversees the London-based company’s fast-paced expansion.
- There was a break-in last night.
- An un-Christian attitude was uncommon.
- Wat is een lang koppelteken?
-
Het koppelteken is een leesteken dat twee woorden of meer met elkaar verbindt en de leesbaarheid van je tekst verbetert. Het teken is het kortst liggend streepje (-), ook wel de divisie genoemd.
Een lang koppelteken bestaat niet, maar het langere streepje (–) en langste streepje (—) worden ook wel respectievelijk de en dash (halve kastlijntje) en de em dash (hele kastlijntje) genoemd. Deze streepjes kun je inzetten als gedachtestreepje of om een bereik aan te geven.
Deze drie streepjes zijn leestekens die worden ingezet als onderdeel van de interpunctie van je tekst.
Citeer dit Scribbr-artikel
Als je naar deze bron wilt verwijzen, kun je de bronvermelding kopiëren of op “Citeer dit Scribbr-artikel” klikken om de bronvermelding automatisch toe te voegen aan onze gratis Bronnengenerator.
Scharwächter, V. (2024, 24 juni). Wat is een koppelteken? (-) | Betekenis & Voorbeelden. Scribbr. Geraadpleegd op 10 februari 2025, van https://www.scribbr.nl/taalregels-schrijftips/koppelteken/
