De lijdende of passieve vorm: wordt deze goedgekeurd of niet?
De lijdende vorm mag je gebruiken in academische teksten om de ik-vorm, jij-vorm en de wij-vorm te vermijden.
Probeer de lijdende vorm echter niet te vaak te gebruiken. Sommige opleidingen beschouwen passieve zinnen als fout en keuren scripties er zelfs op af. Veelvuldig gebruik van de lijdende vorm kan je tekst namelijk langdradig of moeilijk leesbaar maken. Wij hebben op een rijtje gezet wanneer je de lijdende vorm wel of niet mag gebruiken.
| Categorie | Fout | Goed |
|---|---|---|
| Ik-, jij- of wij-vorm gebruikt | In deze scriptie ga ik onderzoeken … | In deze scriptie wordt onderzocht … |
| Onnodig passief met “worden” | Hierbij kunnen door de medewerkers de volgende punten worden vastgesteld: … | Hierbij kunnen de medewerkers de volgende punten vaststellen: … |
| Onnodig passief met “zijn” | Door de directie is bepaald dat de koers verandert. | De directie heeft bepaald dat de koers verandert. |
| Overdreven gebruik lijdende vorm | Hier wordt aangegeven wat de resultaten zijn en wordt de conclusie gegeven, zodat het antwoord op de hoofdvraag duidelijk wordt. | Hier komen de resultaten en de conclusie aan bod, zodat het antwoord op de hoofdvraag duidelijk wordt. |
Wil je de lijdende vorm correct gebruiken? Gebruik dan onze gratis Grammatica Check; deze doet dit automatisch voor je!
Inhoudsopgave
- Ik-, jij- of wij-vorm
- Onnodig passief met “worden”
- Onnodig passief met “zijn”
- Overdreven gebruik van de lijdende vorm
- De IS-AV-constructie als alternatief
- Veelgestelde vragen
- Inhoudsopgave
- Wie kijkt je document na?
- Lees waarom zo veel studenten Scribbr inschakelen
- Wat wordt er nagekeken?
- Lees de reviews van 14.642 Scribbr-klanten
Ik-, jij- of wij-vorm
Waarom is “ik ga in deze scriptie onderzoeken” fout?
De ik-vorm mag je in het overgrote deel van academische teksten niet gebruiken. Dit geldt ook voor de jij-vorm en de wij-vorm. Uitzonderingen zijn een voorwoord, een reflectieverslag en een stageverslag.
Ook kan het zijn dat je begeleider hier uitdrukkelijk toestemming voor heeft gegeven. In alle andere gevallen moet je de lijdende vorm gebruiken om persoonlijke voornaamwoorden te vermijden.
Herkennen van onnodig gebruik ik-, jij- of wij-vorm
- Ik heb me in deze paragraaf gericht op de beantwoording van de deelvragen.
- In deze paragraaf worden de deelvragen beantwoord.
- In deze opdracht proberen wij aan te tonen dat therapie noodzakelijk is.
- In deze opdracht wordt geprobeerd aan te tonen dat therapie noodzakelijk is.
- Je kunt zien dat vervolgonderzoek nodig is.
- Het wordt duidelijk dat vervolgonderzoek nodig is.
- Op basis van de interviews beveel ik aan drie freelancers in te huren
- Op basis van de interviews wordt aanbevolen drie freelancers in te huren
Uitleg ik-, jij- of wij-vorm
Als je een van de volgende persoonlijke voornaamwoorden in je tekst tegenkomt, moet je de zin aanpassen om dit te vermijden:
- Ik, mij, me, mijn, mezelf, mijzelf;
- Jij, jou, jouw, jouzelf, jezelf;
- Wij, we, wijzelf, ons, onze, onszelf.
De lijdende vorm is hiervoor heel geschikt, maar soms is ook een alternatieve constructie mogelijk.
Lees waarom zo veel studenten Scribbr inschakelen
Onnodig passief met “worden”
Waarom is “door de regering wordt de wetgeving bepaald” fout?
In deze zin is duidelijk wie de handeling uitvoert, namelijk de regering. Het is daarom niet nodig en zelfs storend om de lijdende vorm te gebruiken. Je herkent onnodig passief aan het woordje “door” in combinatie met een lijdend voorwerp.
Herkennen van onnodig passief met “worden”
- Door de student wordt het interview afgenomen.
- De student neemt het interview af.
- Het onderzoek wordt uitgevoerd door de assistent.
- De assistent voert het onderzoek uit.
- De respondenten worden geworven door de onderzoeker.
- De onderzoeker werft de respondenten.
- De resultaten werden positief beoordeeld door de begeleider.
- De begeleider beoordeelde de resultaten positief.
Ezelsbrug: Onnodig passief met “worden” voorkomen
Als je niet zeker weet of een zin met een vorm van “worden” onnodig passief is, ga je na of er “door” + [lijdend voorwerp] in de zin staat. Als dat zo is, kun je de zin eenvoudig actief maken.
| Voorbeeld | Door? | Goede reden voor lijdende vorm? | Dus … |
|---|---|---|---|
| Door de begeleider wordt het cijfer bepaald. | Ja. | Nee. | De begeleider bepaalt het cijfer. |
| In dit hoofdstuk worden de resultaten gepresenteerd. | Nee. | Ja: ik-vorm vermijden. | In dit hoofdstuk worden de resultaten gepresenteerd. |
| De tekst wordt door de editor nagekeken. | Ja. | Nee. | De editor kijkt de tekst na. |
| Het boek wordt op dit moment geschreven. | Nee. | Ja: niet bekend of relevant wie schrijft. | Het boek wordt op dit moment geschreven. |
Goed om te weten: zelfs als niet bekend is wie de handeling uitvoert, zijn er manieren om de zin actief te maken.
Uitleg onnodig passief met “worden”
De lijdende vorm gebruik je wanneer het niet belangrijk is door wie iets gedaan wordt, maar dát het gedaan wordt. Zodra je specificeert wie de handeling uitvoert, kun je de zin actief maken.
- Het boek wordt geschreven.
- Het boek wordt geschreven door Stefánsson.
- Stefánsson schrijft het boek.
Als het niet relevant is wie de handeling uitvoert, mag de zin passief blijven. Dat is een manier om je tekst onpersoonlijk te houden, zoals het hoort in academische teksten.
Verder kun je het beter niet specificeren als jij het zelf bent die de handeling uitvoert. Om te zorgen dat je tekst objectief is, laat je zoveel mogelijk persoonlijke toevoegingen achterwege.
- De scriptie wordt door de onderzoeker geschreven om bewijs te verzamelen.
- De scriptie wordt geschreven om bewijs te verzamelen.
Onnodig passief met “zijn”
Waarom is “het model is toegevoegd aan het verslag door de student” fout?
In deze zin is het duidelijk wie de handeling uitvoert, namelijk de student. Daarom is het niet de bedoeling dat je de lijdende vorm gebruikt. Ook hier herken je onnodig passief als je “door” + [lijdend voorwerp] in de zin ziet staan.
Herkennen van onnodig passief met “zijn”
- Het beoordelingsformulier is door de beoordelaar toegevoegd aan de scriptie.
- De beoordelaar heeft het beoordelingsformulier toegevoegd aan de scriptie.
- De werking van het geneesmiddel is onderzocht door de laborant.
- De laborant heeft de werking van het geneesmiddel onderzocht.
- De kenmerken waren niet beschreven door de journalist.
- De journalist had de kenmerken niet beschreven.
Ezelsbrug: Voorkomen van onnodig passief met “zijn”
Als je niet zeker weet of een zin met “zijn” onterecht passief is, kijk of “door” + [lijdend voorwerp] in de zin staat. Als dat zo is, moet je de zin actief maken.
| Voorbeeld | Door? | Goede reden voor lijdende vorm? | Dus … |
|---|---|---|---|
| Door de minister is het beleid uitgevoerd. | Ja. | Nee. | De minister voert het beleid uit. |
| In dit verslag is een verband aangetoond door de onderzoeker. | Ja. | Nee. | De onderzoeker toont in dit verslag een verband aan. |
| De tekst is door de docent nagekeken. | Ja. | Nee. | De docent kijkt de tekst na. |
| De analyse is uitgevoerd. | Nee. | Ja: niet bekend of relevant wie handelt. | De analyse is uitgevoerd. |
Ook voor de lijdende vorm met “zijn” geldt dat er manieren zijn om de zin actief te maken, zelfs als niet bekend is wie de handeling uitvoert.
Uitleg onnodig passief met “zijn”
Voor het hulpwerkwoord “zijn” geldt hetzelfde als voor “worden”. Zodra duidelijk is wie of wat de handeling uitvoert, kun je de zin actief maken, behalve als jij het zelf bent of als je dan een ander persoonlijk voornaamwoord gebruikt.
Ook goed om te weten: in tegenstelling tot het hulpwerkwoord “worden”, beschrijft passief met “zijn” voltooide activiteiten. In de voltooid tegenwoordige tijd kun je “zijn” bijvoorbeeld als hulpwerkwoord gebruiken.
Overdreven gebruik van de lijdende vorm
Waarom is dit fout?
Overdreven gebruik van de lijdende vorm moet je voorkomen in je tekst, omdat daardoor omslachtige zinnen ontstaan die niet fijn lezen.
Herkennen van overdreven gebruik lijdende vorm
Er is sprake van overdreven gebruik van de lijdende vorm als je niet varieert tussen de actieve en de lijdende vorm.
Het kan lastig zijn om zinnen actief te maken als je geen ik-, jij- of wij-vorm kunt gebruiken, maar er is een extra mogelijkheid: de inanimate subject-active verb-constructie (IS-AV-constructie).
| Overdreven gebruik lijdende vorm | IS-AV-constructie |
|---|---|
| In dit onderzoek wordt het volgende probleem geanalyseerd zodat het antwoord verkregen wordt en door de onderzoeker conclusies getrokken kunnen worden. | Dit onderzoek analyseert het volgende probleem om het antwoord te verkrijgen en om conclusies te kunnen trekken. |
| In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de onderzoeksresultaten zodat deze geïnterpreteerd kunnen worden. | Dit hoofdstuk gaat in op de onderzoeksresultaten om deze te kunnen interpreteren. |
| In dit onderzoek is naar voren gekomen dat door de respondenten is aangegeven dat de communicatie tegenvalt. | Dit onderzoek heeft laten zien dat de respondenten aangeven dat de communicatie tegenvalt. |
| Zodra de vragen zijn beantwoord, kunnen de respondenten de survey terugsturen. | Zodra de respondenten de vragen hebben beantwoord, kunnen ze de survey terugsturen. |
Voorkomen van overdreven gebruik lijdende vorm
Je kunt de IS-AV-constructie gebruiken als je niet de ik-, jij- of wij-vorm wilt gebruiken en ook geen gebruik wilt maken van de lijdende vorm.
| Zin met ik/jij/wij-vorm | Passieve zin | Alternatief: IS-AV-constructie |
|---|---|---|
| Ik ga in dit onderzoek het volgende probleem analyseren zodat ik antwoorden verkrijg. | In dit onderzoek wordt het volgende probleem geanalyseerd zodat het antwoord verkregen wordt. | Dit onderzoek analyseert het volgende probleem om het antwoord te verkrijgen. |
| In dit hoofdstuk gaan we in op de onderzoeksresultaten. | In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de onderzoeksresultaten. | Dit hoofdstuk gaat in op de onderzoeksresultaten. |
| In dit onderzoek heb je gezien dat de communicatie tegenvalt. | In dit onderzoek is naar voren gekomen dat de communicatie tegenvalt. | Dit onderzoek heeft laten zien dat de communicatie tegenvalt. |
| In deze paragraaf toon ik het belang van strategisch management aan. | In deze paragraaf wordt het belang van strategisch management aangetoond. | Deze paragraaf laat het belang zien van strategisch management. |
Lees waarom zo veel studenten Scribbr inschakelen
De IS-AV-constructie als alternatief
De IS-AV-constructie houdt in dat je een onbezield onderwerp gebruikt, zoals een hoofdstuk of een paragraaf en daar een actief werkwoord aan koppelt. Het is een handige constructie om te gebruiken in structurerende zinnen, waarin je het doel van je tekst(deel) weergeeft.
Hoewel een hoofdstuk officieel niet kan ingaan op iets en een onderzoek niet zelf kan analyseren (want het zijn geen mensen), kun je deze constructie wel gebruiken om de lijdende vorm te voorkomen.
- Deze paragraaf laat de belangrijkste aandachtspunten zien.
- Dit onderzoek onderstreept het belang van de herinnering.
- Deze paragraaf geeft aan wat de aanleiding is.
Of je liever de IS-AV-constructie of de lijdende vorm gebruikt, is een kwestie van smaak. Beide opties zijn toegestaan, zolang er geen sprake is van overdreven gebruik van de lijdende vorm. Wel is het raadzaam om te vragen of je begeleider een voorkeur heeft.
Veelgestelde vragen
Citeer dit Scribbr-artikel
Als je naar deze bron wilt verwijzen, kun je de bronvermelding kopiëren of op “Citeer dit Scribbr-artikel” klikken om de bronvermelding automatisch toe te voegen aan onze gratis Bronnengenerator.
Vleeshouwers, L. (2024, 24 juni). De lijdende of passieve vorm: wordt deze goedgekeurd of niet?. Scribbr. Geraadpleegd op 10 maart 2025, van https://www.scribbr.nl/taalregels-schrijftips/de-lijdende-vorm/
