Wat Is een Tautologie? | Betekenis & Voorbeelden
Een tautologie is een combinatie van woorden die hetzelfde betekenen. Vaak gaat het om synoniemen die elkaar kunnen vervangen, waardoor je iets dubbelop zegt. Een tautologie kan een stijlfiguur of stijlfout zijn, afhankelijk van de inburgering of verstening van de gebruikte combinatie.
In de meeste gevallen gaat het om een combinatie van twee woorden van dezelfde woordsoort (bijvoorbeeld twee bijvoeglijk naamwoorden of twee voegwoorden).
- Ik heb een paracetamol genomen, maar ik merk er echter nog niets van.
- “Echter” en “maar” betekenen hetzelfde, dus dit is een stijlfout.
- Redouan gaat een rondje wandelen, want het is immers mooi weer.
- “Want” en “immers” betekenen hetzelfde, dus dit is een stijlfout
- Waarom heb je de meubels schots en scheef in de kamer gezet?
- “Schots” en “scheef” betekenen hetzelfde, maar vormen een vaste combinatie.
Probeer de gratis Scribbr Grammatica Check
Tautologie als stijlfiguur of stijlfout
Tautologieën zijn niet per se een stijlfout. Ze kunnen als stijlfiguur worden gebruikt om een woord of zinsdeel nadruk te geven. Er zijn veel geaccepteerde, versteende tautologieën die voornamelijk voorkomen in spreektaal, informele teksten, of romans en gedichten.
Er is sprake van stijlfout wanneer de twee woorden die hetzelfde betekenen niet als vaste combinatie worden erkend. Taal is echter veranderlijk, dus combinaties die nu nog als stijlfout worden gezien zouden over enkele jaren als stijlfiguur kunnen worden geaccepteerd.
Aangezien een scriptie een formele, academische tekst is, kun je tautologieën beter vermijden.
| Voorbeelden: Tautologie als stijlfiguur | Voorbeelden: Tautologie als stijlfout |
|---|---|
| Delano heeft lang gestudeerd, dus hij zal dat tentamen vast en zeker halen. | Als taalkundige zijnde wil ik je graag wat advies geven over je taalgebruik. |
| Als je de bank zelf komt ophalen, mag je deze gratis en voor niets meenemen. | Ik wil je graag helpen met de verhuizing, maar ik kan dat weekend echter niet. |
| Na Lori’s val was ze bont en blauw. | Het goede cijfer maakte hem blij en vrolijk. |
Voorbeelden van een tautologie
Er zijn veel tautologieën mogelijk, maar veelvoorkomende tautologieën zijn:
- Want … immers
- Tevens … ook
- Daarnaast … ook
- Niettemin … toch
- Als … zijnde
- Eenzaam en alleen (vaste combinatie)
- Vast en zeker (vaste combinatie)
- Eeuwig en altijd (vaste combinatie)
- Haat en nijd (vaste combinatie)
Is het een pleonasme, tautologie of contaminatie?
Een tautologie wordt vaak verward met een pleonasme of contaminatie, maar deze drie stijlfouten verschillen (subtiel) van elkaar.
- Een tautologie treedt op als je twee woorden gebruikt die hetzelfde betekenen. Een voorbeeld is “tevens ook” of “enkel en alleen”.
- Een pleonasme is een uitdrukking waarin een noodzakelijke eigenschap van een hoofdwoord nogmaals wordt benoemd. Een voorbeeld is “groen gras”.
- Een contaminatie is een onjuiste combinatie van twee woorden of woordgroepen die vaak op elkaar lijken in betekenis of gebruik. Een voorbeeld is “opnoteren” (in plaats van opschrijven of noteren).
- Tautologie: Ik ben ontzettend nerveus en zenuwachtig voor het tentamen.
- “Nerveus” en “zenuwachtig” betekenen ongeveer hetzelfde.
- Pleonasme: Ik was geschokt toen hij veroordeeld werd voor de opzettelijke brandstichting.
- Brandstichting is in de regel altijd opzettelijk.
- Contaminatie: Mag ik het tentamen overnieuw maken?
- Het is óf opnieuw óf over, maar niet “overnieuw”.
Quiz: Pleonasme, tautologie of contaminatie?
Bepaal of het om een pleonasme, tautologie of contaminatie gaat.
- Tevens vind ik het ook belangrijk om mijn scriptiebegeleider te bedanken
- Kun je dat laatste even opnieuw herhalen?
- De aanwezige toeschouwers waren erg luid.
- Ik denk dat zij voor eeuwig en altijd samen zullen zijn.
- Paul wilde zijn vriendin nog even optelefoneren, maar het was al laat.
- Er zijn verschillende kleuren beschikbaar, zoals bijvoorbeeld rood, oranje en blauw.
- Als student zijnde heb ik het erg druk
- Troy irriteert zich aan de nieuwe reclame van de Aldi.
- Tautologie. “Tevens” en “ook” betekenen hetzelfde (stijlfout).
- Pleonasme. De eigenschap “opnieuw” is onlosmakelijk verbonden met het woord “herhalen”.
- Pleonasme. De eigenschap “aanwezige” is onlosmakelijk verbonden met het woord “toeschouwers”.
- Tautologie. “Eeuwig” en “altijd” betekenen hetzelfde (vaste combinatie, stijlfiguur)
- Contaminatie. De uitdrukking is “opbellen” of “telefoneren”, maar niet “optelefoneren”.
- Tautologie. “Zoals” en “bijvoorbeeld” betekenen hetzelfde (stijlfout).
- Contaminatie. De uitdrukking is “als student” of “student zijnde”, maar niet “als student zijnde”.
- Contaminatie. De uitdrukking is “zich ergeren aan” of “iets irriteert je”, maar niet “zich irriteren”.
Andere interessante taalartikelen
Op zoek naar meer artikelen over definities, afkortingen, veelgemaakte fouten en stijlfiguren? Bekijk dan ook eens onderstaande artikelen met uitleg, voorbeelden en oefeningen!
Veelgestelde vragen over een tautologie
- Is witte sneeuw een pleonasme of tautologie?
-
Witte sneeuw is een pleonasme (herhaling van een eigenschap die onlosmakelijk verbonden is met het woord). Een tautologie lijkt op een pleonasme, maar in dat geval gebruik je twee woorden die (nagenoeg) hetzelfde betekenen, zoals “ik ben blij en verheugd“.
“Witte” en “sneeuw” betekenen niet hetzelfde, dus het gaat niet om een tautologie. Witte is wel een eigenschap van sneeuw die onlosmakelijk verbonden is met het woord, dus het is een pleonasme.
- Is groen gras een pleonasme of een tautologie?
-
Groen gras is een pleonasme (herhaling van een eigenschap die onlosmakelijk verbonden is met het woord). Een tautologie lijkt op een pleonasme, maar in dat geval gebruik je twee woorden die (nagenoeg) hetzelfde betekenen, zoals “ik ben nerveus en zenuwachtig“.
“Groen” en “gras” betekenen niet hetzelfde, dus het gaat niet om een tautologie. Groen is wel een eigenschap van gras die onlosmakelijk verbonden is met het woord, dus het is een pleonasme. Verder is “groen gras” door de herhaling van de beginletter “g” ook een alliteratie.
Bronnen voor dit artikel
We raden studenten sterk aan om bronnen te gebruiken. Je kunt verwijzen naar ons artikel (APA-stijl) of je verdiepen in onderstaande bronnen.
Citeer dit Scribbr-artikelMerkus, J. (2024, 10 april). Wat Is een Tautologie? | Betekenis & Voorbeelden. Scribbr. Geraadpleegd op 18 november 2024, van https://www.scribbr.nl/retorica/tautologie/
Van Dale. (z.d.). Contaminatie. In Van Dale. Geraadpleegd op 27 oktober 2022, van https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/contaminatie
Van Dale. (z.d.). Pleonasme. In Van Dale. Geraadpleegd op 27 oktober 2022, van https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/pleonasme
