Argumentum ad hominem | Betekenis & Voorbeelden

Argumentum ad hominem (ook wel persoonlijke aanval genoemd) is een poging om iemands argument in diskrediet te brengen door diegene persoonlijk aan te vallen. In plaats van de inhoud van het standpunt te bespreken, wordt de kritiek gericht op het karakter van de tegenstander, terwijl dat irrelevant is voor de discussie.

Argumentum ad hominem of gewoonweg ad hominem is een drogreden die vaak wordt gebruik als afleidingsmanoeuvre om de aandacht te verleggen naar iets dat niets met de discussie te maken heeft, zoals iemands karakter of motieven. Deze drogreden komt vaak voor in zowel formele als informele contexten, van politieke debatten tot online discussies.

Wat is argumentum ad hominem?

Argumentum ad hominem is een groep van argumentatiestrategieën die zich richten op de persoon die een standpunt overbrengt in plaats van op het standpunt zelf. Deze drogreden is een aanval op een aspect van de persoonlijkheid van de tegenstander, zoals zijn intelligentie, reputatie of banden met een groep. De aanval kan subtiel zijn, zoals twijfel zaaien over iemands karakter, of openlijk, zoals iemand beledigen.

Ad hominem is een logische drogreden, specifiek een drogreden van relevantie, omdat het aangevoerde argument irrelevant is voor de discussie. Een argumentum ad hominem doet een beroep op onze emoties in plaats van op feiten.

Ad hominem betekent letterlijk “op de persoon”, in de betekenis van “op de persoon gericht”. Een argumentum ad hominem is daarom een aanval gericht tegen de persoon die een bewering doet in plaats van tegen de geldigheid van de bewering. In het dagelijks taalgebruik staat dit bekend als een persoonlijke aanval.

Het doel van een ad hominem-argument of ad hominem-aanval is om een tegengestelde mening indirect te weerleggen zonder er echt op in te gaan. Het doelwit van de aanval voelt meestal de behoefte om zichzelf te verdedigen en dwaalt hierdoor af van het discussieonderwerp, wat laat zien hoe krachtig een argumentum ad hominem kan zijn.

Wanneer is een argumentum ad hominem valide?

Een argument ad hominem is niet altijd misleidend. Omdat deze drogreden over het algemeen wordt geassocieerd met trucjes en beledigingen wordt het gebruik ervan meestal beschouwd als een steek onder de gordel die een gezond debat niet ten goede komt.

Soms kan een ad hominem argument echter gebruikt worden als een valide retorische strategie. Het ad hominem-argument is een valide bewering als de beweringen over iemands karakter:

• relevant zijn voor de discussie;
• relevant zijn voor de conclusies die worden getrokken;
• goed onderbouwd zijn.

Zo zijn aanvallen op iemand die diens partner heeft bedrogen niet relevant voor de kwaliteit van een wiskundige redenering, maar ze zijn wel relevant om te beslissen of deze persoon de leider moet zijn van een vereniging die familiewaarden benadrukt.

Verschillende soorten argumentum ad hominem

Ad hominem-argumenten kunnen verschillende vormen aannemen. In sommige gevallen gaat het altijd om een drogreden, terwijl het argument in andere gevallen geldig kan zijn (in de juiste context). Dit zijn de meest voorkomende soorten ad hominem argumenten:

• Beledigende ad hominem (abusive ad hominem) is een directe aanval op het karakter van de ander, gericht op bijvoorbeeld de leeftijd, persoonlijkheidskenmerken, genderidentiteit, enzovoorts. Beledigende ad hominem-argumenten zijn meestal misleidend omdat ze irrelevant zijn voor de discussie. Het argument “Wie gaat er stemmen op iemand die er zo uitziet?” is een drogreden omdat uiterlijk niets te maken heeft met iemands leiderschapskwaliteiten.
• Externe ad hominem (circumstantial ad hominem), ook wel beroep op motief genoemd, argumenteert dat iemands omstandigheden, zoals zijn baan, politieke voorkeur, of andere belangen, zijn argument motiveren en dat het argument daarom onjuist of bevooroordeeld is. Een verkoper kan je bijvoorbeeld vertellen dat de spijkerbroek die je past je goed staat, maar hier kun je half grappend zeggen dat de verkoper dat natuurlijk vindt omdat diegene de spijkerbroek wil verkopen.
• Tu quoque (“jij ook”) ad hominem is een poging om een argument te weerleggen door de voorstander ervan aan te vallen en te beschuldigen van hypocrisie (i.e., je wijst ze op een tegenstrijdigheid in iemands woorden en daden). Bijvoorbeeld: een arts stelt voor dat een patiënt moet afvallen en de patiënt verwerpt het advies met het argument dat de arts ook een paar extra kilo’s heeft.
• Schuld door associatie ad hominem is een variant waarbij iemand wordt aangevallen vanwege diens vermeende connectie met een persoon of groep met een nadelige reputatie. Bijvoorbeeld: “Stalin was een slecht persoon en tegen religie. Alle mensen die tegen religie zijn, zijn slecht.”
• Poisoning the well (de bron vergiftigen) is een vorm van ad hominem waarbij (irrelevante) negatieve informatie preventief wordt gepresenteerd aan een publiek om wat de tegenstander ook gaat zeggen in diskrediet te brengen. Bijvoorbeeld: “Voordat je naar haar luistert, moet ik je eraan herinneren dat ze beschuldigd is van verduistering.”

Ad hominem voorbeelden

Het ad hominem argument is heel gebruikelijk in politiek debat, vooral in de aanloop naar de verkiezingen.

Een argument bevat een ad hominem-drogreden wanneer je een irrelevante aanval doet op een persoon en suggereert dat deze aanval bewijst dat wat de persoon zegt niet te vertrouwen is.

Andere interessante taalartikelen

Op zoek naar meer artikelen over definities, afkortingen, veelgemaakte fouten en stijlfiguren? Bekijk dan ook eens onderstaande artikelen met uitleg, voorbeelden en oefeningen!

Veelgestelde vragen over argumentum ad hominem

Wat is validiteit?

Bij validiteit gaat het om de vraag of de resultaten uit jouw scriptie wel juist zijn en of je op basis hiervan harde conclusies kunt trekken. Zo corresponderen de resultaten van een valide onderzoek met de werkelijke eigenschappen, fenomenen en variaties in de fysieke en sociale wereld.

Het gaat bij de validiteit voornamelijk om het “instrument” waarmee je onderzoek hebt gedaan.

Wat betekent argumentum ad hominem?

Argumentum ad hominem betekent “argument op de persoon” in het Latijn en het wordt meestal aangeduid als ad hominem argument of persoonlijke aanval. Ad hominem argumenten worden gebruikt in debatten om een argument te weerleggen door het karakter van de persoon die het argument maakt aan te vallen, in plaats van de logica of premisse van het argument zelf.

Wat is tu quoque ad hominem?

Ad hominem tu quoque (“jij ook”) is een poging om een bewering te weerleggen door de voorstander ervan aan te vallen op grond van het feit dat hij met twee maten meet of dat hij niet doet wat hij zegt. Bijvoorbeeld, iemand vertelt je dat je langzaam moet rijden anders krijg je een dezer dagen een bekeuring voor te hard rijden, en jij antwoordt “maar die kreeg je vroeger ook altijd!”.