(Leer)doelen formuleren met de SMART-methode (Voorbeelden)
Met behulp van de SMART-methode kun je concrete, richtinggevende en haalbare (leer)doelen formuleren die Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden zijn. Je gebruikt de SMART-methode voor kortetermijndoelen die binnen een bepaalde termijn behaald moeten worden en die meetbaar zijn.
Met SMART-doelstellingen is de kans groter dat je jouw doelen, voor jezelf, je stagebedrijf of je onderzoek, binnen de termijn bereikt. Bovendien is SMART-formuleren vaak een vereiste van hogescholen, universiteiten en (stage)bedrijven.
Formuleer eenvoudig SMART-leerdoelen met ons 5-stappenplan met handige vragen en voorbeelden van doelen en leerdoelen.
Inhoudsopgave
- Stap 1: Specifiek zijn
- Stap 2: Meetbaar maken
- Stap 3: Acceptabel voor iedereen
- Stap 4: Realistisch, oftewel haalbaar
- Stap 5: Tijdgebonden met een einddatum
- SMART-leerdoelen formuleren
- SMART-doelen voor een onderzoek of (stage)bedrijf
- Actieplan: Subdoelen en acties verbonden aan SMART-doelen
- Wanneer gebruik je de SMART-methode?
- Wanneer gebruik je de SMART-methode niet?
- Andere interessante artikelen over modellen
- Veelgestelde vragen over SMART formuleren
Stap 1: Specifiek zijn
Het doel is duidelijk en concreet en beschrijft een waarneembare actie, resultaat of waarneembaar gedrag. Iedereen snapt welk resultaat je wilt bereiken.
Wees specifiek door eerst te bepalen wat je doel is (je doel afbakenen). Geef antwoord op de volgende vragen:
- Wat wil je bereiken?
- Wie zijn erbij betrokken?
- Waar vindt het plaats?
- Wanneer vindt het plaats?
- Waarom wil je dit bereiken?
Wat? – Meer omzet
Wie? – De afdeling Keukens van het stagebedrijf
Waar? – Vestiging in Leiden
Wanneer? – 1 juli 2021
Waarom? – Huidige omzet levert onvoldoende rendement op voor het voortbestaan van de afdeling
Leerdoelen:
Wat? – Beter leren presenteren voor een groep mensen
Wie? – Ik
Waar? – Bij de afdeling Operations van het stagebedrijf
Wanneer? – Tijdens de stageperiode van 1 februari 2021 tot en met 1 mei 2021
Waarom? – Om effectiever ideeën over te brengen en medewerkers te enthousiasmeren voor nieuwe werkwijzen
Stap 2: Meetbaar maken
Je kunt meten wanneer het doel is bereikt met behulp van een systeem, methode of procedure of door je doel te vergelijken met bestaande procedures, normen, kwaliteitseisen, gedragingen, handleidingen of systemen.
Hiervoor is het van belang dat in de doelstelling exacte voorwaarden zijn geformuleerd waaraan het resultaat moet voldoen. Maak je doel meetbaar door antwoord te geven op de volgende vragen:
- Hoeveel ga je doen of moet gedaan worden?
- Hoe kun je dat meten?
- Welk resultaat levert dat op?
Hoeveel? – Het nieuwe marketingplan moet worden gestart en medewerkers van de afdeling Keukens moeten getraind worden in actievere verkoopmethoden
Hoe meet je het? – Door de omzet op 1 juli 2021 te vergelijken met het voorgaande jaar
Welk resultaat? – 25% meer omzet
Leerdoelen:
Hoeveel? – Ik moet drie test-presentaties houden binnen mijn studiewerkgroep en een echte presentatie over de nieuwe werkwijze aan de medewerkers van het bedrijf. Hiervoor volg ik twee trainingen om mijn presentatievaardigheden te verbeteren.
Hoe meet je het? – Enquête houden onder de aanwezigheden over de presentaties en nieuwe werkwijze na afloop van de vier presentaties.
Welk resultaat? – Alle Operations-medewerkers overtuigen van de nieuwe werkwijze.
Stap 3: Acceptabel voor iedereen
Het doel wordt geaccepteerd door jezelf en medewerkers binnen een bedrijf, het management of je studiebegeleiders. De doelen komen logischerwijs voort uit je analyse of vooronderzoek.
Voor een acceptabel doel is het dus van belang dat er draagvlak is bij jezelf en bij je bedrijf en collega’s. Stel jezelf de volgende vragen:
- Is het doel voor jezelf aanvaardbaar: sta je achter je (persoonlijke leer)doel?
- Is het doel logisch gebaseerd op huidige of eerdere omstandigheden, gebeurtenissen of gedragingen?
- Is er voldoende draagvlak om je doel te bereiken: staan de organisatie en medewerkers achter het doel?
Sta jij achter het doel? – Ja, ik vind het belangrijk om de omzet te verbeteren.
Is het doel logisch gezien de huidige omstandigheden? – Ja, want als de omzet niet verhoogd wordt, raken mensen hun banen kwijt.
Is er draagvlak voor het doel? – Ja, want zowel het management van het bedrijf als de medewerkers van de afdeling Keukens begrijpen de noodzaak om de prestaties van de afdeling verbeteren.
Leerdoelen:
Sta jij achter je leerdoel? – Ja, het is van groot belang dat ik beter kan presenteren dan nu, omdat ik deze vaardigheid in toekomstige functies veel zal moeten inzetten en hiermee mijn beoogde doelen wil bereiken.
Is het doel logisch? – Ja, ik beschik over alle overige vaardigheden om mijn stagefunctie goed uit te voeren en blijf alleen achter wat betreft mijn presentatievaardigheden.
Zijn je studie- en stagebegeleiders het eens met je leerdoel? – Ja, de studie- en stagebegeleiders willen dat ik goed kan presenteren. Ze hebben aangegeven het eens te zijn met dit leerdoel.
In plaats van Acceptabel kun je ook kiezen voor Actiegericht, Ambitieus of Aanwijsbaar.
Een andere uitleg voor de A in SMART is actiegericht. Je kunt deze uitleg kiezen als het vooral van belang is dat het doel leidt tot een actie om het beoogde resultaat te behalen. Hier moet dus een actieplan aan gekoppeld zijn. Beantwoord hiervoor deze vraag:
- Is het doel actiegericht vanwege een actieplan dat tot het beoogde resultaat leidt?
Leidt het doel tot acties en daarmee het beoogde resultaat?
Ja, doordat concreet 25% meer omzet behaald moet worden ten opzichte van het voorgaande jaar, moet hiervoor een nieuw marketingplan worden geïmplementeerd en moeten de medewerkers worden getraind in actieve verkooptechnieken.
Leerdoelen:
Leidt het leerdoel tot acties en daarmee het beoogde resultaat?
Ja, om alle medewerkers van de nieuwe werkwijze te overtuigen, moet ik mijn presentatievaardigheden sterk verbeteren door twee relevante trainingen te volgen en drie test-presentaties te houden voor mijn studiewerkgroep.
Als Acceptabel of Actiegericht niet de belangrijkste factoren zijn voor je doel, kun je Ambitieus als uitleg kiezen. Dit houdt in dat het doel daadwerkelijk een verandering moet teweegbrengen en dus ambitieus genoeg moet zijn.
- Als het doel behaald wordt, is er dan iets daadwerkelijk en wezenlijk veranderd?
Wezenlijke verandering door doel?
Ja, de afdeling Keukens kan hierdoor blijven bestaan en door de implementatie van het nieuwe marketingplan en de training van de medewerkers zal de afdeling hierna in staat zijn om de omzetdoelen ook het volgende jaar te behalen.
Leerdoelen:
Wezenlijke verandering door doel?
Ja, ik zal hierna in staat zijn om goede presentaties te houden en mijn toehoorders te overtuigen van wat ik zeg. Hierdoor kan ik mezelf ook beter presenteren in toekomstige sollicitatiegesprekken.
Als je Aanwijsbaar kiest, moet het heel duidelijk zijn wie wat dient te doen om het doel te bereiken (wie hiervoor is aangewezen).
- Wie voert bepaalde acties uit om het resultaat te behalen?
Wie moeten de acties uitvoeren?
De onderzoeker en de afdeling Keukens.
Leerdoelen:
Wie moet de acties uitvoeren?
Ik
Stap 4: Realistisch, oftewel haalbaar
Het doel moet haalbaar zijn doordat het plan ervoor uitvoerbaar is en de inspanningen aanvaardbaar zijn. De personen die het doel moeten realiseren, moeten in staat zijn en over de middelen beschikken om het doel te behalen. Het doel is daarnaast niet te moeilijk, maar ook niet te makkelijk.
Je doel moet haalbaar zijn, omdat een bereikbaar doel jezelf, je medewerkers, medestudenten en medemanagers motiveert en enthousiasmeert. Een onbereikbaar doel doet het tegenovergestelde en een té bereikbaar doel ook.
Ook moet je realistische doel Relevant zijn, omdat het anders niet zinvol is om ernaar te streven. Stel jezelf bij de formulering van je doel daarom de volgende vragen:
- Is het doel haalbaar?
- Is je plan uitvoerbaar: zijn de stappen richting het doel aanvaardbaar en haalbaar voor alle betrokkenen?
- Zijn de kennis, mogelijkheden en middelen aanwezig om het doel te behalen?
- Is het doel niet te eenvoudig te behalen (waardoor een verslag, actieplan, rapport, onderzoek of brainstormsessie eigenlijk overbodig is)?
- Is het doel relevant, oftewel zinvol voor jezelf of je (stage)bedrijf?
Haalbaar en uitvoerbaar? – Ja, het nieuwe marketingplan is al opgesteld en de onderzoeker heeft de kennis om dit te implementeren. Daarnaast is het tijdsbestek voldoende om dit uit te voeren. De trainingen voor de medewerkers worden verzorgd door een externe partij en zijn al gepland. Hiervoor is ook het benodigde budget uitgetrokken.
Niet te eenvoudig? – Nee, het doel is uitdagend genoeg. Er moet veel voor worden veranderd en dit vraagt om een omschakeling in gedrag en werkzaamheden van meer dan tien medewerkers.
Relevant? – Ja, zonder de acties naar aanleiding van dit doel zal de afdeling Keukens worden afgeschaft. Het is van groot belang dat het doel wordt behaald.
Leerdoelen:
Haalbaar en uitvoerbaar? – Ja, ik ben in staat om beter te presenteren en zal hier hard aan werken door de relevante trainingen te volgen.
Niet te eenvoudig? – Nee, in het verleden heb ik veel moeite gehad met presentaties. Het is een uitdaging voor mij om deze vaardigheid sterk te verbeteren.
Relevant? – Ja, het is van groot belang voor mijn verdere studieloopbaan en carrière om over sterke presentatievaardigheden te beschikken.
Lees waarom zo veel studenten Scribbr inschakelen
Stap 5: Tijdgebonden met een einddatum
Het is duidelijk wanneer de doelstelling behaald moet zijn. Een SMART-doel heeft een concrete start- en einddatum. Het doel moet dus haalbaar zijn binnen een bepaald tijdsbestek.
SMART-doelen moeten meestal op een korte termijn behaald worden. Als student heb je immers ook geen jaren de tijd om een reflectieverslag of scriptie te schrijven.
Geef antwoord op de volgende vragen:
- Wanneer starten de activiteiten?
- Wanneer worden de acties beëindigd?
- Wanneer is het doel behaald?
Wanneer starten de activiteiten? – 2 februari 2021
Wanneer eindigen ze? – 28 juni 2021
Wanneer is het doel behaald? – 1 juli 2021
Leerdoelen:
Wanneer starten de activiteiten? – 1 februari 2021
Wanneer eindigen ze? – 29 april 2021
Wanneer is het doel behaald? – 1 mei 2021
SMART-leerdoelen formuleren
Als je een leerdoel SMART formuleert voor bijvoorbeeld je stage- of reflectieverslag, houd je je het beste aan de volgende richtlijnen:
- Begin je doel met “ik”.
- Gebruik na “ik” een doe- of meet-woord: maak, kan, ken, heb inzicht in, begrijp, pas toe, weet, et cetera.
- Beschrijf hierna SMART in concrete woorden en in meetbare termen wat je doel is om te leren: je doel of vaardigheid.
- Niet: Ik ga beter orde houden.
- Wel: Ik pas tijdens mijn lessen op 4, 8 en 12 maart succesvol het assertiviteitsprincipe toe, waarbij ik tijdens iedere les minstens twee studenten aanspreek als zij tijdens mijn uitleg praten.
Ga vervolgens na wat je moet doen om dit doel te bereiken. Stel eventueel een stappenplan op en maak een tijdsplanning waar je je zo goed mogelijk aan houdt. Plan daarbij evaluatiemomenten in met je studie- of stagebegeleider om eventueel je planning of je doelen bij te stellen.
Voorbeelden: SMART-leerdoelen
| Niet SMART | Wel SMART |
|---|---|
| Ik wil beter communiceren | Tijdens de Open Dag op 26 mei 2021 wil ik studenten volgens de voet-tussen-de-deur-techniek voorlichten over een vrijwilligersfunctie bij het stagebedrijf, waardoor ik minimaal 15% van de aangesproken studenten overtuig om zich in te schrijven voor de proefperiode. |
| Ik wil ondernemender zijn | In de periode van 1 februari tot 1 maart 2020 wil ik drie online marketingcampagnes opzetten op Instagram voor het stagebedrijf. |
| Ik wil veerkrachtiger zijn | Tijdens mijn les op 5 maart 2021 wil ik bij onderbrekingen door leerlingen effectief blijven lesgeven door de leerlingen hierop aan te spreken volgens het assertiviteitsprincipe en mijn lesplan te hervatten. |
| Ik wil mijn computervaardigheden ontwikkelen | Tijdens mijn stage van 1 mei 2021 tot 1 juni 2021 wil ik de HTML-taal leren gebruiken om hiermee een functionele WordPress-website te creëren waarop ik het portfolio van de nieuwste klant weergeef. |
SMART-doelen voor een onderzoek of (stage)bedrijf
Als je een doel SMART formuleert voor bijvoorbeeld een ontwerpende scriptie, adviesrapport of implementatieplan, houd je je het beste aan de volgende richtlijnen:
- Begin je leerdoel met de persoon, personen, groep, afdeling, organisatie, het bedrijf, de stichting of de vereniging waarop het doel betrekking heeft.
- Gebruik hierna een doe-, status- of meet-woord: zijn, maak, kan, pas toe, heeft inzicht in, weet, worden, et cetera.
- Beschrijf hierna SMART in concrete woorden en in meetbare termen wat bereikt moet worden en wanneer dit bereikt moet zijn.
- Niet: De klantenserviceafdeling wil beter communiceren met klanten
- Wel: De klantenserviceafdeling heeft als doel van 20 januari 2021 tot 20 februari 2021 ten minste 50 positieve online reviews over de nieuwe chatservice te ontvangen in de vorm van een “thumbsup”.
Ga vervolgens na wat je moet doen om dit doel te bereiken. Schrijf eventueel een stappenplan op en maak een tijdsplanning waar je je zo goed mogelijk aan houdt. Denk hierbij ook aan subdoelen en acties formuleren die tot het behalen van de doelstelling leiden. Plan daarnaast evaluatiemomenten in met je studie- of stagebegeleider om eventueel je planning of je doelen bij te stellen.
Voorbeelden: SMART-doelen voor onderzoek of (stage)bedrijf
| Niet SMART | Wel SMART |
|---|---|
| Ik wil mijn scriptie halen | Op 1 februari 2022 heb ik de afstudeeropdracht van de opleiding Verpleegkunde met een goed (8 of hoger) afgerond in overeenstemming met de criteria in de studierichtlijnen. |
| Criminelen moeten beter worden gescreend door advocaten | Met ingang van 1 januari 2022 worden alle cliënten van advocatenbureau Recht volgens het bestaande protocol gescand voor strafrechtelijke zaken, alvorens de opdracht wordt aangenomen. |
| Er moeten meer bamboerietjes worden gemaakt en de productie moet goedkoper zijn | De productie van milieuvriendelijke bamboerietjes in de bamboostraw-fabriek in Kroatië is op 1 februari 2022 met 40% toegenomen ten opzichte van 1 februari 2021 en de kosten zijn met 15% afgenomen. |
| De klantenservice moet efficiënter | De callcentermedewerkers van het telecombedrijf hebben op 1 augustus 2021 de gemiddelde wachttijd tot 2 minuten gereduceerd en de gesprekstijd van de klachtgesprekken met klanten is beperkt tot 5 minuten. |
Actieplan: Subdoelen en acties verbonden aan SMART-doelen
Vaak bestaat een doelstelling uit meerdere subdoelen die tot acties leiden waarmee vervolgens het eindresultaat (de doelstelling) moeten worden behaald.
Als je deze subdoelen ook SMART formuleert en noteert in een actieplan of studieplanning, vergroot je de kans om de doelstelling binnen het tijdsbestek te behalen.
Subdoelen en acties:
- Op 1 maart is een onderzoeksvraag geformuleerd om te achterhalen waarom pagina’s van de redacties fouten bevatten.
- Actie: Op 15 februari start de onderzoeker het vooronderzoek om een onderzoeksvraag te kunnen formuleren.
- Op 1 april zijn 5 Literatuur-editors geïnterviewd.
- Actie: Op 3 maart contacteert de onderzoeker vijf Literatuur-editors.
- Actie: Van 3 tot 10 maart werkt de onderzoeker aan de vragenlijst voor de semi-gestructureerde interviews met de editors.
- Actie: Van 10 tot 15 maart worden interviews gehouden, getranscribeerd en gecodeerd.
- Actie: Van 15 tot 30 maart worden deze resultaten vergeleken met informatie uit het vooronderzoek en literatuuronderzoek om een advies uit te brengen aan het management van de Literatuur-editors.
- Op 1 mei wordt het advies op basis van het onderzoek naar fouten in redacties geïmplementeerd.
- Actie: De onderzoeker houdt op 1 mei een presentatie over het advies en verzorgt van 2 tot 4 mei trainingsdagen om met de voorgestelde methode te werken.
- Actie: De onderzoeker monitort de voortgang van de editors en de kwaliteit van de redacties.
- Op 1 juni vindt een evaluatie plaats waarbij de methode die is geïntroduceerd aangescherpt wordt.
- Actie: De onderzoeker organiseert op 1 juni een discussiegroep om de methode te evalueren.
- Actie: De onderzoeker deelt op 2 juni de voorstellen ter verbetering en hoe deze geïmplementeerd kunnen worden in de nieuwe werkwijze.
- Op 1 juli voert de kwaliteitsmanager een nieuwe kwaliteitscontrole uit om te kunnen bepalen of de doelstelling behaald is.
Wanneer gebruik je de SMART-methode?
Als student kun je de SMART-methode in verschillende situaties gebruiken:
- Om leerdoelen te formuleren voor je stageverslag of reflectieverslag.
- Om doelen te beschrijven voor je ontwerpende of adviserende onderzoek dat je bijvoorbeeld verricht om een adviesrapport te schrijven.
- Wanneer je een groeidoelstelling moet formuleren voor de organisatie waar je jouw scriptie voor schrijft.
- Om doelen te formuleren voor je stagebedrijf die je kunt bereiken met behulp van jouw werkzaamheden of onderzoek.
- Om doelen te beschrijven voor je werkgroep waarmee je samenwerkt aan een project.
- Als je een managementfunctie hebt binnen een bedrijf en aan duidelijke doelen wilt werken.
Formuleer doelen SMART als deze werkwijze in jouw studierichtlijnen beschreven staat of als je begeleider aangeeft dat je deze methode moet gebruiken.
Zowel op de hogeschool als op de universiteit krijg je te maken met SMART formuleren, vooral als je een management-, marketing-, pedagogische, psychologische of onderwijskundige studie volgt.
Wanneer gebruik je de SMART-methode niet?
Je gebruikt de SMART-methode niet:
- Voor langetermijndoelen zonder einddatum;
- Als concepten heel moeilijk of onmogelijk meetbaar kunnen worden gemaakt;
- Als je geen concreet doel hebt, maar vooral inzicht wilt verkrijgen in een bepaald fenomeen.
Sommige doelen kun je niet SMART formuleren, met name omdat ze niet meetbaar kunnen worden gemaakt. Daarnaast kan het voorkomen dat je eerst meer (voor)onderzoek moet doen voordat je een doel meetbaar kunt maken.
Mocht dit laatste het geval zijn voor jouw onderzoek, stel dan een voorlopige “SART”-doelstelling op en formuleer deze SMART zodra je een methode, systeem of proces hebt gevonden om de doelstelling meetbaar te maken.
Andere interessante artikelen over modellen
Ben je op zoek naar informatie over modellen in je scriptie? Kijk dan ook eens naar onderstaande artikelen met een uitgebreide uitleg, afbeeldingen en voorbeelden!
Marketingplan en marketingstrategie
Markt- en concurrentieanalyses
Afnemersanalyses
Veelgestelde vragen over SMART formuleren
- Waarom moet ik doelen SMART formuleren?
-
Door (leer)doelen SMART te formuleren, maak je het voor jezelf en eventueel de organisatie waarvoor je werkt of het onderzoek doet, eenvoudiger om deze doelen te behalen.
Een SMART-geformuleerde doelstelling leidt tot een duidelijk en haalbaar actieplan waar voldoende draagvlak voor is, wat niet alleen handig is, maar ook jezelf en medewerkers kan motiveren.
Bovendien weet je op de afgesproken datum ook daadwerkelijk of het doel behaald is, doordat dit meetbaar is. Naar aanleiding hiervan kun je weer nieuwe SMART-(leer)doelen opstellen zodat jezelf of je organisatie door kan ontwikkelen en kan blijven verbeteren.
- Moeten alle doelen SMART geformuleerd worden?
-
Niet alle doelen kunnen SMART geformuleerd worden. Formuleer kortetermijndoelen met een duidelijke einddatum en meetbare resultaten SMART om je te helpen je doelstelling te behalen.
Langetermijndoelen zonder einddatum bij concepten die moeilijk tot onmogelijk meetbaar gemaakt kunnen worden, kunnen niet SMART geformuleerd worden.
- Voor welke uitleg van de ‘A’ in SMART moet ik kiezen?
-
Acceptabel (of Aanvaardbaar) is de meest gangbare uitleg. Als je een leerdoel formuleert, kies dan voor Acceptabel. Ook als het van belang is dat er draagvlak is voor het doel, kies je voor Acceptabel.
Als je doel voornamelijk moet leiden tot acties, kies dan voor Actiegericht. Is het belangrijk dat je doel daadwerkelijk leidt tot een verandering, bijvoorbeeld binnen bedrijf? Kies dan voor Ambitieus. En mocht het belangrijk zijn dat het duidelijk is wie het doel moet bewerkstelligen, kies dan voor Aanwijsbaar.
- Hoe maak ik een doel meetbaar?
-
Een doel is meetbaar met behulp van een bepaald systeem, bepaalde methode of procedure om cijfermatig te bepalen in hoeverre je het doel op een bepaald moment bereikt hebt. Je kunt zonodig een nulmeting doen om de startsituatie te bepalen, zodat duidelijk is met welk percentage of met welk aantal de situatie is verbeterd in vergelijking met deze startsituatie.
Wanneer je een doel met geen mogelijkheid meetbaar kunt maken, kan het zijn dat je jouw doel niet SMART kunt formuleren. Ga dan na of mogelijk een onderdeel van je doel wel meetbaar kan zijn. Zo kun je ‘betere communicatie’ niet meten, maar het aantal likes over de klantenservice op de Facebookpagina wel.
Citeer dit Scribbr-artikel
Als je naar deze bron wilt verwijzen, kun je de bronvermelding kopiëren of op “Citeer dit Scribbr-artikel” klikken om de bronvermelding automatisch toe te voegen aan onze gratis Bronnengenerator.
Benders, L. (2023, 08 september). (Leer)doelen formuleren met de SMART-methode (Voorbeelden). Scribbr. Geraadpleegd op 14 januari 2025, van https://www.scribbr.nl/modellen/smart-methode/
