Oxford Comma | Definitie, Voorbeelden & Gebruik

De Oxford comma (ook wel serial comma of Harvard comma genoemd) is een komma voor het laatste voegwoord in een opsomming van drie of meer dingen. Dit leesteken wordt een Oxford comma genoemd omdat de Oxford University Press het gebruik van deze komma aanbeveelt.

• Geen Oxford comma: I like pizza, pasta and salads.
• Wel een Oxford comma: I like pizza, pasta, and salads.

De Oxford comma is optioneel in het Engels en het is niet grammaticaal incorrect om de komma weg te laten. Stijlgidsen en uitgevers hanteren verschillende richtlijnen over het gebruik ervan, maar de meeste grote stijlgidsen raden aan om de Oxford comma te gebruiken.

In het Nederlands is het gebruik van de Oxford comma ongebruikelijker en veel uitgevers vinden dat deze komma een tekst rommelig kan maken. Daarom adviseren wij om deze komma alleen te gebruiken als hiermee de leesbaarheid kan worden verhoogd.

Oxford comma in het Nederlands

In het Nederlands is het niet gebruikelijk of zelfs onwenselijk om de Oxford comma te gebruiken, tenzij je hiermee dubbelzinnigheid kunt voorkomen. Dit is het geval bij complexe opsommingen waarbij een van de items een voegwoord bevat.

In het volgende voorbeeld is het niet duidelijk of “Somaya en Rick” bij elkaar horen of “Rick en Ramiro”. Daarom is het mogelijk om een Oxford comma toe te voegen om te verduidelijken wie bij elkaar horen.

• Ambigu: Ik ga op vakantie met Lisa en Logan, Jim, Somaya en Rick en Ramiro.
• Somaya en Rick horen bij elkaar: Ik ga op vakantie met Lisa en Logan, Jim, Somaya en Rick, en Ramiro.
• Rick en Ramiro horen bij elkaar: Ik ga op vakantie met Lisa en Logan, Jim, Somaya, en Rick en Ramiro.

Aangezien de Oxford comma met name gebruikelijk is in het Engels heeft de rest van het artikel hoofdzakelijk betrekking op de Engelse taal.

Voorbeelden van de Oxford comma

De Oxford comma kan worden gebruikt (of worden weggelaten) in opsommingen van drie of meer items, waarbij het laatste voegwoord “and” (en) of “or” (of) is. Het maakt niet uit om welke woordsoort (e.g., zelfstandig naamwoord, werkwoord, bijvoeglijk naamwoord, langere zinsdelen) het gaat.

De andere komma’s in de opsomming zijn zowel in het Engels als Nederlands niet optioneel. Je hebt altijd komma’s nodig om de eerdere items van elkaar te scheiden, of je nu een Oxford comma gebruikt of niet.

• My hobbies include reading writing hiking and watching movies.
• My hobbies include reading, writing, hiking, and watching movies.
• My hobbies include reading, writing, hiking and watching movies.

Hoewel je in het Nederlands ook komma’s moet gebruiken tussen de eerste items, zou een Oxford comma onnodig zijn omdat er geen sprake is van dubbelzinnigheid.

• Mijn hobby’s zijn lezen schrijven wandelen en films kijken.
• Mijn hobby’s zijn lezen, schrijven, wandelen, en films kijken.
• Mijn hobby’s zijn lezen, schrijven, wandelen en films kijken.

Zowel in het Engels als Nederlands worden geen komma’s gebruikt in opsommingen van twee items:

• John, and Jane went out for dinner, and to see a concert.
• John and Jane went out for dinner and to see a concert.

• John, en Jane gingen uit eten, en naar een concert.
• John en Jane gingen uit eten en naar een concert.

Voor- en nadelen van de Oxford comma

Er zijn argumenten voor en tegen het gebruik van de Oxford comma. We hebben ze samengevat in onderstaande tabel.

Het argument over de ambiguïteit (dubbelzinnigheid) wordt het vaakst ingezet.

De Oxford comma en dubbelzinnigheid

Aanhangers van de Oxford comma geven aan dat twee soorten verwarringen kunnen worden voorkomen door de komma te gebruiken:

• Opsommingen waarbij items kunnen worden opgevat als bepalingen
• Opsommingen waarbij items zelf een voegwoord bevatten

Opsommingen waarbij items kunnen worden opgevat als bepalingen

Kijk naar onderstaande, dubbelzinnige zin:

• I spoke to the directors, Jan Sorenson and Tristan Ross.

Het is niet duidelijk of dit een opsomming met drie individuele items is (“the directors”, “Jan Sorenson”, “Tristan Ross”) of dat “Jan Sorenson” en “Tristan Ross” de namen van “the directors” zijn.

De Oxford comma zou in dit geval helemaal duidelijk maken dat Jan Sorenson en Tristan Ross niet dezelfde mensen zijn als “the directors”.

• I spoke to the directors, Jan Sorenson, and Tristan Ross.

Toch zijn er ook zinnen waarbij een Oxford comma de betekenis juist onduidelijker maakt, bijvoorbeeld bij de volgende zin:

• I spoke to the director, Jan Sorenson, and Tristan Ross.

Hierbij is het onduidelijk of de naam van de director “Jan Sorenson” is of dat ze twee verschillende personen zijn. Door de Oxford comma weg te laten los je de verwarring op:

• I spoke to the director, Jan Sorenson and Tristan Ross.

Het argument van dubbelzinnigheid kan dus voor en tegen de Oxford comma worden gebruikt. Daarom kun je het beste je voorkeursoptie hanteren en dubbelzinnige zinnen opnieuw formuleren, bijvoorbeeld door de volgorde van de items om te draaien.

• I spoke to Jan Sorenson, Tristan Ross, and the director.
• I spoke to the directors, as well as to Jan Sorenson and Tristan Ross.

Opsommingen waarbij individuele items voegwoorden bevatten

Kijk naar onderstaande opsomming:

• The flavors available include salt and vinegar, sour cream and onion and smoky bacon.

Het is waarschijnlijk dat “sour cream and onion” één smaak is en “smoky bacon” een andere smaak. Het is echter ook mogelijk dat “sour cream” één smaak is en “onion and smoky bacon” de andere.

Door de Oxford comma toe te voegen maak je duidelijk welke woorden bij elkaar horen:

• The flavors available include salt and vinegar, sour cream and onion, and smoky bacon.

In dit geval zijn er geen zinnen te bedenken waarbij de Oxford comma voor verwarring kan zorgen, dus dit is een duidelijk argument voor het gebruik van de Oxford comma.

Wie helpt jou met nakijken?

Betrouwbare hulptroepen vinden is niet makkelijk...

• Familie
• Vrienden
• Studiegenoten
• Scribbr

We staan altijd voor je klaar

Inconsistent gebruik van de Oxford comma

Een derde mogelijkheid is het inconsistente gebruik van de Oxford comma. Hierbij bekijk je per opsomming of de Oxford comma de betere optie is. Dit is het meest gangbare in het Nederlands.

Het voordeel van deze mogelijkheid is dat de Oxford comma zo bijdraagt aan de leesbaarheid van de tekst. Het nadeel is dat het inconsistente gebruik rommelig kan overkomen op de lezers, zeker als zij niet in de gaten hebben dat het een bewuste keuze is.

Opsommingen met puntkomma’s in plaats van komma’s

In het Engels kun je items in een complexe opsomming ook van elkaar scheiden met een puntkomma. Als je puntkomma’s gebruikt is het altijd nodig om er ook een toe te voegen voor het laatste item.

Deze benadering is het beste als je hiermee de leesbaarheid kunt verhogen.

Bovenstaande opsomming is grammaticaal correct in het Engels, maar de leesbaarheid is slecht. Individuele items in de opsomming bevatten komma’s, voegwoorden en nog meer opsommingen. Het is daardoor lastig om te bepalen waar het ene item eindigt en het volgende begint. Daarom is het beter om een puntkomma toe te voegen.

Hierbij worden nog steeds komma’s gebruikt voor de opsommingen in de opsommingen, maar de items uit de overkoepelende opsomming worden van elkaar gescheiden met puntkomma’s. Dit maakt het makkelijker om de zin te segmenteren en te begrijpen.

Uitzondering: Geen komma voor een ampersand (&)

Er is één uitzondering waarbij je geen Oxford comma moet gebruiken, zelfs als je deze wel gebruikt voor andere opsommingen. Je gebruikt geen komma als de tekst een ampersand (&) bevat in plaats van het woordje “and”.

• Definition, Examples, & Synonyms
• Definition, Examples & Synonyms

In academische teksten is het sowieso gebruikelijk om het woord “and” helemaal uit te schrijven, omdat een ampersand wat informeel kan overkomen. De uitzondering hierop is de ampersand in bronvermeldingen. Deze wordt bijvoorbeeld verplicht gesteld door de APA-stijl en in dat geval gebruik je wel een Oxford comma voorafgaand aan de ampersand.

Andere interessante taalartikelen

Wil je meer weten over definities, interpunctie, retorica en afkortingen? Bekijk dan ook eens onderstaande artikelen met uitleg, voorbeelden en quizzes!

Probeer de Scribbr Spellingcontrole

Veelgestelde vragen

Is de Oxford comma noodzakelijk?

De Oxford comma (een komma die voor het laatste item in een opsomming van drie of meer items wordt geplaatst) is optioneel in het Engels. Het is niet fout om deze weg te laten.

In het Nederlands is het ongebruikelijk om een Oxford comma in te zetten, tenzij hiermee dubbelzinnigheid wordt voorkomen. Andere komma’s in de opsomming zijn wel verplicht, zowel in het Engels als Nederlands.

Wie raadt gebruik van de Oxford comma aan?

Stijlgidsen, uitgeverijen en taalbureaus hebben verschillende meningen over de Oxford comma. In sommige handboeken wordt het gebruik aangeraden, terwijl het gebruik in andere richtlijnen wordt ontmoedigd. Ook zijn er partijen die flexibel gebruik adviseren.

De meeste grote (academische of wetenschappelijke) stijlgidsen raden het gebruik van de Oxford comma aan. Journalistieke stijlgidsen raden het gebruik vaak af, omdat komma’s ruimte innemen. Ook is de Oxford comma over het algemeen minder gebruikelijk in Brits-Engels dan Amerikaans-Engels.

• Voor het gebruik: AMA, APA, Chicago, IEEE, MHRA, MLA, Oxford University Press
• Tegen het gebruik: AP, Cambridge University Press