Systematische Review | Stappenplan & Voorbeeld

Een systematische review (systematic review) is een soort review waarbij formele, herhaalbare methoden worden gebruikt om al het beschikbare bewijsmateriaal uit de bestaande literatuur te vinden, te selecteren en te synthetiseren.

In de review beantwoord je een duidelijk geformuleerde onderzoeksvraag en vermeld je expliciet de methoden die zijn gebruikt om tot het antwoord te komen.

Wat is een systematische review?

Een review is een literatuuroverzicht van het onderzoek dat al over een onderwerp is gedaan.

Een systematische review (systematic review) onderscheidt zich van andere reviews doordat de onderzoeksmethoden zo zijn opgezet dat vertekening (bias) wordt beperkt. De methoden zijn herhaalbaar (repliceerbaar) en de aanpak is formeel en systematisch:

1. Formuleer een onderzoeksvraag
2. Ontwikkel een protocol
3. Zoek naar alle relevante literatuur
4. Pas de selectiecriteria toe
5. Extraheer de data
6. Bundel de data
7. Schrijf en publiceer een verslag

Hoewel er meerdere richtlijnen voor een systematische review bestaan, is het Cochrane Handbook for Systematic Reviews één van de meeste gebruikte. Het handboek bevat gedetailleerde richtlijnen over hoe elke stap van het proces van een systematische review moet worden doorlopen.

Systematische reviews worden het meest toegepast in medisch onderzoek, maar ze worden ook gebruikt in andere vakgebieden.

Bij een systematische review is het gebruikelijk dat je de onderzoeksvraag beantwoordt door een synthese te maken van al het beschikbare bewijsmateriaal en de kwaliteit van het bewijsmateriaal vervolgens te evalueren.

Synthetiseren betekent het samenbrengen of bundelen van verschillende informatie om één samenhangend verhaal te vertellen. De synthese kan narratief (kwalitatief), kwantitatief of beide zijn.

Ontvang feedback op taal, structuur, lay-out en bronvermelding

Professionele Scribbr-editors kijken je scriptie na op:

• Academisch taalgebruik
• Onduidelijke zinnen
• Grammaticale fouten
• Interpunctie
• Verboden woorden

Bekijk het voorbeeld

Systematische review vs meta-analyse

Systematische reviews geven vaak een kwantitatieve synthese van het bewijsmateriaal met behulp van een meta-analyse. Een meta-analyse is een statistische analyse en geen review.

Een meta-analyse is een techniek om resultaten van meerdere studies te synthetiseren (i.e. samen te vatten). Het is een statistische analyse waarbij de resultaten van twee of meer studies worden gecombineerd, meestal om een effectgrootte te schatten. Je kunt dus een meta-analyse gebruiken voor een systematische review.

Systematische review vs literatuuronderzoek

Een literatuuronderzoek is een soort review waarbij een minder systematische en formele aanpak wordt gevolgd dan bij een systematische review. Bij een literatuuronderzoek is het gebruikelijker dat een deskundige van het vakgebied werk kwalitatief zal samenvatten en evalueren, zonder een formele, expliciete methode te gebruiken.

Systematische review vs scoping review

Een scoping review is vergelijkbaar met een systematische review en wordt ook gebruikt om vertekening (bias) tot een minimum te beperken door transparante en herhaalbare methoden te gebruiken.

De reviews zijn echter niet hetzelfde. Het belangrijkste verschil is het doel: in plaats van een specifieke onderzoeksvraag te beantwoorden, verkent een scoping review een onderwerp. De onderzoeker probeert de belangrijke concepten, theorieën en bewijzen te identificeren, evenals de gebreken van bestaand onderzoek.

Soms zijn scoping reviews een verkennende, voorbereidende stap op een systematische review, maar ze kunnen ook een opzichzelfstaand project zijn.

Wanneer voer je een systematische review uit?

Een systematische review is een goede keuze als je een vraag wilt beantwoorden over de effectiviteit van een interventie, zoals een medische behandeling.

Om een systematische review uit te voeren, heb je het volgende nodig:

• Een specifieke onderzoeksvraag, meestal over de effectiviteit van een interventie. De vraag moet gaan over een onderwerp dat al eerder door meerdere onderzoekers is onderzocht. Als er geen eerder onderzoek is, valt er ook niets te beoordelen.
• Een team van ten minste drie personen. Voor een optimale uitvoering van sommige stappen in het proces van een systematische review zijn drie personen vereist. Idealiter heb je naast het onderzoeksteam ook een adviesteam van ongeveer zes mensen.
• Als je een systematische review alleen uitvoert (e.g., voor je scriptie of paper), is het belangrijk dat je de nodige maatregelen neemt om de betrouwbaarheid en validiteit van je onderzoek te kunnen waarborgen.
• Toegang tot databanken en archieven van wetenschappelijke tijdschriften. Je onderwijsinstelling biedt vaak gratis toegang.
• Tijd. Een professionele systematische review is een tijdrovend proces. Het kost de hoofdauteur ongeveer zes maanden fulltime werk. Als student moet je de omvang van je systematische review beperken en je aan een strak schema houden.
• Bibliografische, tekstverwerkings-, spreadsheet-, en statistische software. Je kunt bijvoorbeeld EndNote, Microsoft Word, Excel en SPSS of R gebruiken.

Voor- en nadelen van een systematische review

Systematische reviews hebben veel voordelen.

• Ze minimaliseren vertekening (bias) door al het beschikbare bewijsmateriaal in overweging te nemen en elk onderzoek te evalueren op vooringenomenheid.
• De methodes zijn transparant, zodat ze door anderen kunnen worden gecontroleerd.
• De reviews zijn grondig. Ze vatten al het beschikbare bewijs samen.
• Ze kunnen worden gerepliceerd en bijgewerkt door anderen.

Systematische reviews hebben ook een aantal nadelen.

• Ze zijn tijdrovend.
• Ze zijn beperkt in reikwijdte: ze beantwoorden alleen de onderzoeksvraag.

Stap-voor-stap voorbeeld van een systematische review

De 7 stappen voor het uitvoeren van een systematische review worden hieronder uitgelegd met een voorbeeld.

Stap 1: Formuleer een onderzoeksvraag

Het formuleren van een onderzoeksvraag is waarschijnlijk de belangrijkste stap van een systematische review. Een duidelijke onderzoeksvraag zorgt ervoor dat:

• Je je onderzoek effectiever kunt communiceren naar andere onderzoekers.
• Je beslissingen begeleid worden bij het plannen en uitvoeren van je systematische review.

Een goede onderzoeksvraag voor een systematische review heeft vier componenten die je kunt onthouden met het Engelse acroniem PICO:

• Population or problem (Populatie of Probleem)
• Intervention (Interventie)
• Comparison (Vergelijking)
• Outcome (Uitkomst/Resultaat)

Je kunt deze vier componenten herschikken om je onderzoeksvraag te formuleren:

• Wat is de effectiviteit van I versus C voor O bij P?

Soms wil je nog een vijfde componenten toevoegen: het soort onderzoeksplan. In dit geval wordt het acroniem PICOT:

• Type of study design (Soort onderzoeksplan)

Stap 2: Ontwikkel een protocol

Een protocol is een document waarin je onderzoeksplan voor de systematische review staat uitgeschreven. Dit is een belangrijke stap omdat je met een plan efficiënter kunt werken en research bias (onderzoeksbias) kunt verminderen.

Je protocol moet de volgende onderdelen bevatten:

• Achtergrondinformatie. Geef de context van de onderzoeksvraag, en leg ook uit waarom deze belangrijk is.
• Onderzoeksdoelstelling(en). Herformuleer je onderzoeksvraag als een doelstelling.
• Voorgestelde methoden:
  • Selectiecriteria: Geef aan op welke manier je beslist welke literatuur in je review wordt opgenomen en welke van je review wordt uitgesloten.
  • Zoekstrategie: Bespreek je plan voor het vinden van de al bestaande literatuur.
  • Analyse: Leg uit welke informatie je gaat verzamelen uit de literatuur en hoe je de data zult synthetiseren.

Als je een professional bent en van plan bent om je review te publiceren, is het een goed idee om een adviescommissie samen te stellen. Dit is een groep van ongeveer zes mensen die ervaring hebben met het onderwerp waar je onderzoek naar doet. Zij kunnen je helpen om beslissingen te maken over je protocol.

Het is sterk aan te raden om je protocol te registreren. Het registreren van je protocol betekent dat je het indient bij een databank zoals PROSPERO of ClinicalTrials.gov.

Stap 3: Zoek naar alle relevante literatuur

Het zoeken naar alle relevante literatuur is de meest tijdrovende stap van een systematische review.

Om vertekening (bias) te verminderen, is het belangrijk om zeer grondig te zoeken naar alle relevante literatuur. Je zoekstrategie zal afhangen van je vakgebied en je onderzoeksvraag, maar bronnen vallen over het algemeen in de volgende vier categorieën:

• Databanken: Doorzoek meerdere databanken van peer-reviewed literatuur, zoals PubMed, JSTOR of Scopus. Denk goed na over hoe je je zoektermen formuleert en neem meerdere synoniemen van elk woord op.

• Handmatig zoeken: Naast het zoeken van primaire bronnen in databanken, moet je ook handmatig zoeken. Je kunt ervoor kiezen om relevante tijdschriften en conferentieverslagen te scannen. Maar je kunt ook de referentielijsten van andere relevante studies doorzoeken.

• Grijze literatuur: Grijze literatuur zijn documenten geproduceerd door overheden, universiteiten en andere instellingen die niet worden gepubliceerd door traditionele uitgevers. Scripties van afgestudeerde studenten zijn een belangrijke vorm van grijze literatuur. Deze kun je doorzoeken in de Networked Digital Library of Theses and Dissertations (NDLTD). In de geneeskunde zijn registers van klinische proeven een andere belangrijke vorm van grijze literatuur.

• Deskundigen: Neem contact op met experts in het vakgebied om te vragen of zij ongepubliceerde studies hebben die in je review moeten worden opgenomen.

In dit stadium van je review lees je de artikelen nog niet. Je slaat enkel alle mogelijk relevante citaten op met bibliografische software, zoals Scibbr’s APA Generator of MLA Generator.

Stap 4: Pas de selectiecriteria toe

Het toepassen van de selectiecriteria is een taak voor drie personen. Twee van de drie lezen onafhankelijk van elkaar de literatuur en beslissen welke in de systematische review moeten worden opgenomen op basis van de selectiecriteria die je in het protocol hebt vermeld. De taak van de derde persoon is om bij een eventueel meningsverschil de knoop door te hakken.

Om de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid (inter-rater reliability) te vergroten, is het van belang dat iedereen de selectiecriteria goed begrijpt voordat je aan deze stap begint.

Als je als student een systematische review schrijft voor een opdracht, heb je misschien geen team tot je beschikking. In dat geval moet je de selectiecriteria alleen toepassen. Je kunt dit als een beperking vermelden in de bespreking van je paper.

De selectiecriteria dien je in twee fasen toe te passen:

1. Op basis van de titels en abstracts: Beslis of elk artikel potentieel voldoet aan de selectiecriteria op basis van de informatie in de abstracts.

2. Op basis van de volledige teksten: Download de artikelen die in de eerste fase niet zijn uitgesloten. Als een artikel niet online of via je bibliotheek beschikbaar is, kun je contact opnemen met de auteur van het artikel om een exemplaar te vragen. Lees de artikelen en bepaal welke artikelen aan de selectiecriteria voldoen.

Het is heel belangrijk dat je nauwkeurig bijhoudt waarom je elk artikel wel of niet hebt opgenomen. Als het selectieproces is voltooid, kun je samenvatten wat je hebt gedaan met behulp van een PRISMA Flow Diagram (stroomdiagram).

Stap 5: Extraheer de data

Het extraheren van de data betekent het op systematische wijze verzamelen van informatie uit de geselecteerde literatuur. Er zijn twee soorten informatie die je van elke studie moet verzamelen:

1. Informatie over de methoden en resultaten van de studie. De precieze informatie hangt af van je onderzoeksvraag, maar deze informatie kan het jaar, de onderzoeksopzet, de steekproefgrootte, de context, de onderzoeksresultaten en de conclusie zijn.

2. Jouw oordeel over de kwaliteit van het bewijsmateriaal, inclusief het risico op vertekening (bias).

Deze informatie kun je verzamelen met behulp van formulieren. Voorbeeldformulieren zijn te vinden in The Registry of Methods and Tools for Evidence-Informed Decision Making en The Grading of Recommendations, Assessment, Development and Evaluations Working Group.

Het extraheren van de data is ook een taak voor drie personen. Twee personen voeren deze stap weer onafhankelijk van elkaar uit, terwijl een derde persoon de meningsverschillen oplost.

Stap 6: Bundel de data

Het bundelen (synthetiseren) van de data betekent het samenbrengen van de verzamelde informatie in een enkel, samenhangend verhaal. Er zijn twee manieren voor het synthetiseren van de data:

1. Narratief (kwalitatief): Vat de informatie samen in woorden. Je moet de studies bespreken en hun algemene kwaliteit beoordelen.

2. Kwantitatief: Gebruik statistische methoden om de data van verschillende studies samen te vatten en te vergelijken. De meest gebruikelijke kwantitatieve benadering is een meta-analyse, waarmee je de resultaten van studies kunt combineren tot een samenvattend geheel.

Over het algemeen zul je waarschijnlijk beide manieren samen moeten gebruiken. Als je niet genoeg data hebt, of de data van verschillende studies zijn niet vergelijkbaar, dan kun je alleen kiezen voor de narratieve aanpak. Het is dan wel belangrijk dat je uitlegt waarom een kwantitatieve benadering niet mogelijk was.

Stap 7: Schrijf en publiceer een verslag

Het doel van het schrijven van een verslag van je systematische review is om het antwoord op je onderzoeksvraag te delen en uit te leggen hoe je tot dit antwoord bent gekomen.

Je verslag moet de volgende onderdelen bevatten:

• Abstract: Een samenvatting van de review. (Tip: Maak gebruik van Scribbrs samenvatter om je tekst gratis & snel samen te vatten.)
• Inleiding: Inclusief de beweegredenen en doelstelling(en).
• Methoden: Inclusief de selectiecriteria, zoekmethode, methode voor data-extractie en methode voor synthese van de data.
• Resultaten: Inclusief de resultaten van het zoek- en selectieproces, kenmerken van de studie, risico op vertekening (bias) binnen de studie en de resultaten van de synthese.
• Discussie: Inclusief een interpretatie van de resultaten en de beperkingen van de review.
• Conclusie: Het antwoord op je onderzoeksvraag en de implicaties voor praktijk, beleid of onderzoek.

Om te controleren of je verslag alles bevat wat nodig is, kun je de PRISMA-checklist gebruiken.

Zodra je verslag geschreven is, kun je het publiceren in een databank voor systematische reviews, zoals de Cochrane Database of Systematic Reviews en/of een peer-reviewed tijdschrift.

Veelgestelde vragen over systematische review

Wat is een literatuuronderzoek of literatuurstudie?

Literatuuronderzoek (ook literatuurstudie of literature review genoemd) is een methode om bestaande kennis over je onderwerp of probleemstelling te verzamelen. Deze kennis vind je in verschillende bronnen, zoals wetenschappelijke tijdschriftartikelen, boeken, papers, scripties en archiefmateriaal.

Het resultaat is niet alleen een beschrijving van de gevonden informatie, maar ook een kritische bespreking van de meest relevante informatie. Een literatuuronderzoek kan op zichzelf staan of deel uitmaken van een groter geheel.

Is een systematische review primair onderzoek?

Een systematische review is secundair onderzoek omdat het gebruikmaakt van al bestaand onderzoek. Je verzamelt zelf geen nieuwe data.

Wat is beschrijvend of descriptief onderzoek?

Met descriptief of beschrijvend onderzoek probeer je accuraat en systematisch een populatie, situatie of fenomeen te beschrijven. Met dit type onderzoek kun je wat-, waar-, wanneer- en hoe-vragen beantwoorden, maar geen waarom-vragen. In tegenstelling tot bij experimenteel onderzoek probeert een onderzoeker geen enkele variabele te controleren of manipuleren. In plaats daarvan worden de variabelen enkel geobserveerd en gemeten.