Een (a)selecte steekproef in je scriptie | Uitleg & voorbeelden

Een steekproef is een selectie uit een totale groep of populatie. In een kwantitatief onderzoek gebruik je een steekproef om data te verzamelen over een populatie, zonder de hele populatie te hoeven onderzoeken.

Bepaal bij een steekproef of je alleen uitspraken wilt doen over de selectie in je onderzoek met een selecte steekproef of dat je representatieve uitspraken wilt doen over de gehele populatie door middel van een aselecte steekproef.

Als je niet over voldoende tijd of middelen beschikt voor een aselecte steekproef, kun je een selecte steekproef gebruiken. In beide gevallen is het van belang dat de steekproefgrootte omvangrijk genoeg is voor een valide en betrouwbaar onderzoek.

Voorbereiding voor je steekproef

1. Voordat je de steekproef kunt trekken, moet je je onderwerp en onderzoekspopulatie duidelijk hebben afgebakend. Zo weet je wie of wat precies tot de onderzoeksgroep behoren.
2. Bepaal of je een selecte of aselecte steekproef wilt doen. Indien mogelijk is het beter om voor een aselecte steekproef te kiezen.
   • Kies je een selecte steekproef? Bepaal dan of je een quotumsteekproef, een steekproef op basis van gemak of een sneeuwbalsteekproef doet.
   • Kies je een aselecte steekproef? Kies dan uit een enkelvoudige, systematische, gestratificeerde, geclusterde of getrapte steekproef.
3. Bepaal de steekproefgrootte met behulp van een online steekproefcalculator.

Hoeveel fouten bevat jouw scriptie?

De taalexperts van Scribbr verbeteren gemiddeld 150 fouten per 1000 woorden. Benieuwd wat er precies wordt verbeterd? Verschuif de cursor van links naar rechts!

Scriptie nakijken op taal

De steekproefgrootte bepalen

Om de juiste steekproefgrootte te kunnen bepalen, moet je drie vragen beantwoorden:

1. Hoe groot is de populatie?
   De grootte is afhankelijk van jouw studie
2. Hoe groot mag de foutenmarge zijn?
   Meestal 5%
3. Welk betrouwbaarheidsniveau wil je bereiken?
   Meestal 95%

Daarnaast is de mate van spreiding meestal 50%. Als je hierover geen duidelijke richtlijnen hebt gekregen van je studie, kun je deze percentages aanhouden.

Op basis van deze gegevens kun je met een steekproefcalculator eenvoudig de steekproefgrootte bepalen. Als je het aantal weet, is je steekproef vanaf dit aantal respondenten representatief, afhankelijk van de wijze waarop de respondenten geselecteerd worden.

Selecte steekproef

Bij een selecte steekproef mag je de resultaten niet zomaar generaliseren naar de populatie (lage externe validiteit). Je kunt kiezen voor een selecte steekproef als je niet de middelen of tijd hebt voor een aselecte steekproef of als je nog niet precies weet welke individuen tot de onderzoekspopulatie behoren.

Bij een selecte steekproef heeft niet iedereen de kans om te worden geselecteerd, omdat jij bepaalt wie tot de selectie behoort op basis van het type selecte steekproef dat je uitvoert. Daarom is het beter om, indien mogelijk, voor een aselecte steekproef te kiezen.

Quotumsteekproef

Verdeel de onderzoekspopulatie in een aantal subpopulaties. Stel jezelf duidelijke doelen om van iedere subpopulatie een bepaald aantal personen te onderzoeken.

Op deze manier weet je zeker dat je gegevens verkrijgt over een bepaald aantal respondenten of kenmerken uit de subpopulaties waarin je geïnteresseerd bent. Echter, je selecteert de respondenten niet op een aselecte wijze, omdat je ze selecteert op beschikbaarheid of je eigen specifieke beoordelingscriteria.

Gemakssteekproef

Bij deze steekproefmethode selecteer je geschikte respondenten die je eenvoudig kunt bereiken. Dit is een makkelijke en goedkope manier om data te verzamelen, maar de methode is niet wetenschappelijk.

Met de gemakssteekproef weet je niet of je de resultaten representatief zijn voor de gehele populatie. Daarom kun je hiermee slechts beperkt valide en betrouwbare uitspraken doen over je onderzoeksonderwerp. Deze steekproefvariant wordt vaak gebruikt door studenten of voor verkennend onderzoek.

Sneeuwbalsteekproef

Bij een sneeuwbalsteekproef vraag je aan de al geworven respondenten om voor jou nieuwe respondenten te werven. Deze methode kun je goed inzetten als je onderzoek doet naar lastig bereikbare onderzoeksgroepen.

Aselecte steekproef

Met een goed uitgevoerde aselecte steekproef kun je jouw bevindingen op basis van de steekproef generaliseren naar de gehele onderzoekspopulatie. In dat geval is er sprake van een hoge externe validiteit.

Als je een aselecte steekproef uitvoert, kun je kiezen uit vijf methoden. Je keuze is afhankelijk van de tijd die je hebt en de samenstelling van je onderzoekspopulatie.

Enkelvoudige steekproef (random sample)

De selectie bij een enkelvoudige steekproef is willekeurig: ieder lid van je onderzoekspopulatie heeft een even grote kans om geselecteerd te worden. Dit wordt ook wel de loterijmethode genoemd. Voor de selectie van je participanten kun je een random number generator gebruiken om de leden willekeurig te selecteren.

Voordat je een enkelvoudige steekproef kunt afnemen, moet je bepalen wie precies tot je onderzoekspopulatie behoren. Zo kun je de enkelvoudige steekproef bijvoorbeeld inzetten bij:

• enquêtes voor werknemers of een groep studenten;
• vragenlijsten die je stuurt naar leden uit een klantenbestand;
• vragenlijsten over merkbekendheid of opinies van een doelgroep.

Systematische steekproef

Een systematische steekproef lijkt veel op een enkelvoudige steekproef, maar is iets gemakkelijker (en sneller) om uit te voeren. Je geeft ieder lid van de populatie een nummer en selecteert vervolgens je respondenten op basis van regelmatige intervallen.

Deze systematische steekproef wordt voor dezelfde doeleinden gebruikt als de enkelvoudige steekproef.

Gestratificeerde steekproef

Gebruik deze methode als je onderzoekspopulatie uit verschillende groepen bestaat en je het vermoeden hebt dat deze verschillen invloed hebben op de uitkomsten. Deel hiervoor je onderzoekspopulatie op in homogene subgroepen, bijvoorbeeld op basis van leeftijd, religie, gender, inkomen, regio, et cetera.

Proportioneel

Als je een proportioneel gestratificeerde steekproef uitvoert, komt het percentage respondenten uit een bepaalde subgroep in de selectie overeen met het percentage respondenten uit deze subgroep in de gehele onderzoekspopulatie.

Op deze manier is iedere subgroep correct vertegenwoordigd en wijken je resultaten minder af van de werkelijkheid.

Disproportioneel

Als de bovengenoemde percentages niet overeenkomen, is de steekproef disproportioneel. Een dergelijke steekproef kun je inzetten om inzicht te krijgen in kleine subgroepen. Je kunt dan geen uitspraken doen over de gehele onderzoekspopulatie op basis van je steekproef, maar wel over de gehele subgroepen (niet alleen je respondenten).

Als je conclusies wilt trekken over de gehele onderzoeksgroep, dan is het van belang dat je een proportioneel gestratificeerde steekproef uitvoert.

Geclusterde steekproef

Als je een clustersteekproef uitvoert, deel je je onderzoekspopulatie op in heterogene clusters die onderling zoveel mogelijk gelijk zijn. Vervolgens selecteer je enkele clusters met een aselecte steekproef. Uit deze clusters ondervraag je iedereen die ertoe behoort.

Deze methode wordt vaak gebruikt als onderzoekers grote geografische gebieden onderzoeken om kosten te besparen. De resultaten zijn echter minder representatief dan de resultaten van andere aselecte steekproefmethoden.

Getrapte steekproef

Deze steekproef bestaat uit meerdere aselecte steekproefmethoden die elkaar opvolgen om uiteindelijk tot je selectie te komen. Je kunt bijvoorbeeld een twee- of drietrapssteekproef uitvoeren.

Beschrijf je steekproef in je scriptie

Voorbeeldzinnen steekproef beschrijven

• Om uitspraken te doen over de gehele populatie, is een enkelvoudige steekproef getrokken waarbij in totaal 340 respondenten zijn benaderd. Uiteindelijk hebben 300 respondenten deelgenomen aan het onderzoek.

• Voor dit onderzoek is gebruikgemaakt van een selecte steekproef waarbij op basis van gemak 50 personen zijn ondervraagd over hun dieetwensen.

• In antwoord op onderzoeksvraag 2 is een steekproef uitgevoerd met een foutenmarge van 5% en een betrouwbaarheidsniveau van 95%. De populatie bestaat uit 4500 personen. Daarom zijn 355 personen geselecteerd voor de interviews. De participanten zijn geselecteerd met behulp van de sneeuwbalmethode.

• Allereerst is de populatie onderverdeeld in de volgende strata: klas 1, klas 2, klas 3 en klas 4. Hierna is berekend hoe deze strata de populatie vertegenwoordigen om een proportioneel gestratificeerde steekproef te kunnen trekken.

• De respondenten zijn geselecteerd door middel van een systematische steekproef. Zo is op willekeurige wijze het getal 8 geselecteerd en zijn vervolgens alleen de huisadressen eindigend op een 8 meegenomen in dit onderzoek.

Veelgestelde vragen over steekproeven

Wanneer gebruik je een steekproef?

Je gebruikt een steekproef uitsluitend wanneer je kwantitatief onderzoek verricht. Je kunt met een steekproef onderzoek doen naar allerlei onderwerpen, zowel personen, groepen, fenomenen als bestaande gegevens.

Waarom gebruik je een steekproef?

Om de volgende redenen kun je een steekproef gebruiken:

• als de omvang van de populatie te groot is om alle elementen te meten
• als snelheid gewenst is, waardoor niet de hele populatie onderzocht kan worden
• als het te kostbaar is om een groot aantal metingen uit te voeren

Deze drie redenen gelden eigenlijk altijd voor een scriptie, tenzij de onderzoekspopulatie heel klein is. Je steekproef dient ertoe geldende uitspraken te doen over de gehele onderzoeksgroep (aselecte steekproef) of de selectie die je hebt gemaakt (selecte steekproef).

Wanneer gebruik je geen steekproef?

Doorgaans gebruik je geen steekproef als je kwalitatief onderzoek verricht. Ook gebruik je nooit een steekproef als je onderzoekspopulatie zo klein is dat je simpelweg alle personen die hiertoe behoren kunt ondervragen. Dit is mede afhankelijk van je onderzoeksmethode.