Hoe schrijf je een sterk reflectieverslag? (met voorbeelden)

In een reflectieverslag laat je zien wat je van je ervaringen hebt geleerd en wat voor invloed dat heeft op je denken en handelen. Je bespreekt je sterke en zwakke eigenschappen en je eigen ontwikkeling.

Voor veel opleidingen schrijf je regelmatig een reflectieverslag; meestal na een stage of voor een assessment. Vaak gebruik je hiervoor een model zoals de STARR-methode, het model van Korthagen of het ABCD-reflectiemodel.

Structuur van een reflectieverslag

De meeste reflectieverslagen volgen bovenstaande structuur, maar het kan zijn dat de eisen die aan jouw verslag gesteld worden hiervan afwijken. Pas de opbouw daaraan aan.

Reflectieverslag-sjabloon van Scribbr

Om je te helpen makkelijk een reflectieverslag te schrijven, hebben we een reflectieverslag-sjabloon voor je gemaakt.

Hierin staan alle onderdelen in de juiste volgorde en wordt steeds uitgelegd wat je moet schrijven. Ook is er al een inhoudsopgave voor je gemaakt.

Met de handige vragen die hierin gesteld worden, wordt je reflectieverslag een invuloefening!

Download Word-bestand | Download Google Docs-bestand

Wat is reflecteren?

Reflecteren is bewust nadenken over je eigen handelen om op die manier je professionaliteit te vergroten. Door zelfreflectie kun je van je ervaringen leren en jezelf ontwikkelen. Door te reflecteren leer je begrijpen:

• waarom je op een bepaalde manier gereageerd of gehandeld hebt,
• hoe je je hierbij voelde,
• waar dat gevoel vandaan komt,
• of je hier vaker mee te maken hebt,
• en hoe je bepaald gedrag zou kunnen verbeteren.

Reflecteren versus evalueren

Reflecteren is niet hetzelfde als evalueren. Als je een situatie evalueert kijk je alleen naar hoe de situatie is verlopen, hoe je hebt gehandeld, wat goed ging en wat je anders zou doen.

Bij reflecteren daarentegen ga je in op het ‘waarom’ (een situatie zo is verlopen, je zo gehandeld hebt, etc.) en op je gevoel. De achterliggende gedachte is dat je in staat bent jezelf te veranderen of bewuster te handelen als je weet waarom je iets doet.

Voorbeeld reflecteren versus evalueren

Inleiding van een reflectieverslag

In het eerste hoofdstuk van je reflectieverslag beschrijf je de aanleiding, het onderwerp en de opbouw van je verslag. Je geeft antwoord op de volgende vragen:

1. Aanleiding en doel: Waarom schrijf je dit verslag?
2. Onderwerp: Waarover gaat je verslag?
   1. Wat was je opdracht (stage, assessment, project, etc.)?
   2. Waar vond het plaats?
   3. Wanneer heb je de opdracht uitgevoerd?
3. Leeswijzer: Hoe is je verslag opgebouwd?

Voorbeeld inleiding reflectieverslag

Wie helpt jou met nakijken?

Betrouwbare hulptroepen vinden is niet makkelijk...

• Familie
• Vrienden
• Studiegenoten
• Scribbr

We staan altijd voor je klaar

Leerdoelen formuleren

In het competentieprofiel of de studiegids van je opleiding staan de competenties of einddoelen die je moet beheersen. De leerdoelen zijn daarvan afgeleid en worden vaak opgenomen in een studiegids of handleiding.

Competenties en leerdoelen bepalen

Je bepaalt je competenties en leerdoelen voordat je met de opdracht begint (stage, assessment, project, etc.). Om je competenties en leerdoelen te bepalen, geef je antwoord op twee vragen:

1. Aan welke competenties wilde ik werken?
2. Wat wilde ik leren?

Vaak worden competenties en leerdoelen ook opgelegd door je opleiding en mag je bijvoorbeeld maar een competentie of leerdoel zelf bepalen. Ga na welke competenties en leerdoelen jij moet behalen voordat je de opdracht begint.

Leerdoelen uit je persoonlijk ontwikkelplan (POP)

Veel hbo-opleidingen werken met een persoonlijk ontwikkelplan (POP). Hierin beschrijf je je leerdoelen gerelateerd aan de einddoelen van je opleiding of studiejaar. Als je een POP hebt opgesteld kun je hieruit je persoonlijke leerdoelen halen.

Competenties en leerdoelen formuleren in je reflectieverslag

Je schrijft je competenties en leerdoelen op in de onvoltooid en voltooid tegenwoordige tijd:

• Mijn leerdoel is een prettige omgang te hebben met klanten.
• Daarom heb ik de volgende competenties gekozen:…

Hierbij geef je aan welke competenties en leerdoelen je vóór je stage/project/werkgroep/onderzoek hebt opgesteld en waarom.

Voorbeeld leerdoelen en competenties formuleren in je reflectieverslag

Situaties beschrijven

Beschrijf de situaties die voor jou betekenisvol zijn en die kenmerkend zijn voor het beroep waarvoor je wordt opgeleid. Het is een betekenisvolle situatie, wanneer je er een bepaald gevoel bij hebt (prettig of onprettig). De situatie hoeft voor een ander niet betekenisvol te zijn.

In je reflectieverslag zelf beschrijf je minstens drie situaties en geef je per situatie antwoord op de volgende vragen:

1. Wanneer gebeurde het en wat gebeurde er?
2. Wat was je rol in de situatie?
3. Wat was de rol van anderen?

Je kunt situaties en de reflectie erop ook aan de hand van de STARR-methode beschrijven.

Voorbeeld situatiebeschrijving

Reflecteren met reflectiemethoden en verdiepingsvragen

We raden je aan om voor je reflectie een reflectiemethode te gebruiken, zoals de STARR-methode, het model van Korthagen of het ABCD-reflectiemodel. Gebruik daarnaast onze verdiepingsvragen om zeker te weten dat je voldoende reflecteert op jouw gekozen situaties.

STARR-reflectie

Bekijk ook ons voorbeeld van een STARR-reflectie of gebruik de extra STARR-vragen voor een nog betere reflectie.

Model van Korthagen

Ook aan de hand van de reflectiecyclus van Korthagen kun je een reflectie schrijven. Dit circulaire reflectieproces bestaat uit 5 stappen:

1. Je ervaart een betekenisvolle situatie.
2. Je blikt hierop terug; de reflectie.
3. Je begrijpt de meest belangrijke kenmerken van de ervaring.
4. Je bedenkt wat anders zou kunnen in het vervolg; alternatieven.
5. Je probeert deze alternatieven uit in de praktijk.
6. Je doet een nieuwe ervaring op waarop je weer kunt reflecteren.

Bekijk ook het voorbeeld van een reflectie aan de hand van het model van Korthagen.

ABCD-reflectiemodel

De ABCD-methode staat voor:

1. Aanleiding: Wat is er gebeurd?
2. Belangrijk: Wat was belangrijk voor je?
3. Conclusie: Welke conclusie trok je over hoe te handelen?
4. Doen: Handelde je ook zo of deed je iets anders?
5. Effect: Wat was het effect van wat je deed?
6. F: Ben je tevreden over hoe je hebt gehandeld? Klopte je analyse? En wat had je anders kunnen doen?

Download ABCD-invulschema

Kijk ook naar ons voorbeeld van een reflectie aan de hand van het ABCD-reflectiemodel.

Algemene verdiepingsvragen

Gebruik je geen reflectiemethode of wil je jouw reflectie nog verder verdiepen? Gebruik deze vragen om je reflectie te verdiepen of als leidraad terwijl je schrijft wanneer je niet de STARR-methode, het model van Korthagen of het ABCD-reflectiemodel volgt.

De volgorde kun je aanpassen. Het doel is dat de antwoorden op de vragen elkaar logisch opvolgen zodat je lezer jouw reflectie goed kan volgen.

• Wat was de situatie; wat gebeurde er, wanneer, wat was jouw rol en wat was de rol van anderen?
• Hoe heb je gehandeld?
• Wat wilde je bereiken met je gedrag en waarom?
• Wat werd er van je verwacht en wat verwachtte je zelf van jezelf?
• Hoe voelde je je tijdens de situatie en waarom?
• Welk effect had jouw gedrag op anderen en waarom?
• Kun je aan jouw gedrag en de situatie een bepaalde theorie verbinden?
• Op welke manier heeft de situatie je aan het denken gezet?
• Wat was positief?
• Wat kan verbeterd worden, ofwel welke leerdoelen kun je stellen?
• Wat ben je over jezelf en anderen te weten gekomen?
• Wat kan of wil je een volgende keer uitproberen, anders of beter doen?

Bekijk voor nog meer vragen de extra STARR-vragen.

Feedback verzamelen

Als je het idee hebt dat je er nog iets aan je reflectieverslag ontbreekt, dan kun je personen met wie je hebt samengewerkt om feedback vragen over jouw handelen. Op die manier kun je meer over jezelf te weten komen en ook perspectieven van anderen in jouw reflectie opnemen.

Vraag personen met verschillende rollen of posities om feedback:

1. Maak een afspraak.
2. Verduidelijk waarom je deze persoon om feedback vraagt.
3. Stel een concrete en open vraag over een specifieke situatie:
   1. Beschrijf de situatie.
   2. Geef aan wat je rol was.
   3. Geef aan hoe en waarom je zo gehandeld hebt.
   4. Benoem wat je moeilijk vindt en waarom.
   5. Vraag naar het effect van je handelen en de ervaring van de ander.
4. Vraag door en vermijd dat je zelf de situatie uitlegt met een ‘ja maar’.
5. Vat de feedback samen.
6. Geef aan wat je raakt of wat het effect van de feedback op je is.
7. Zoek indien nodig samen naar een aanpak of oplossing om je handelen te verbeteren.
8. Maak concrete afspraken hoe je verder te werk kunt gaan.

Conclusie in je reflectieverslag

In de conclusie van je reflectieverslag geef je aan wat je hebt geleerd en wat je nieuwe leerdoelen zijn. Je conclusie is een volledige reflectie op je leerdoelen, je ontwikkeling en waar je in de komende periode aandacht aan wilt besteden.

Je conclusie is meestal niet langer dan 1A4 en geeft antwoord op de volgende vragen:

1. Wat en hoe heb ik geleerd?
   1. Heb ik mijn leerdoelen behaald?
   2. Welke competenties heb ik verworven?
   3. Hoe heb ik dat gedaan?
2. Wat wil ik veranderen en wat wil ik hetzelfde blijven doen? Waarom?
3. Wat zijn daarom mijn leerdoelen voor de toekomst?

Voorbeeld conclusie reflectieverslag

Taalgebruik en werkwoordstijden in je reflectieverslag

Schrijf je reflectieverslag in de ik-vorm in een formele stijl. Zorg ervoor dat je jouw mening steeds goed onderbouwt met argumenten en dat je vaag taalgebruik voorkomt.

Wees genuanceerd en richt je vooral op je eigen handelen en leermomenten. Laat je niet in de verleiding brengen om de rol van anderen tot in detail te bespreken.

Voorbeeld taalgebruik in een reflectieverslag

Werkwoordstijden

Voor de werkwoordstijden kun je dit schema gebruiken:

Om leerdoelen en competenties te beschrijven:

Om ervaringen in het verleden te beschrijven:

Om te reflecteren op je eigen gedrag en gevoel:

Om toekomstige leerdoelen te beschrijven:

Structuur Check van een reflectieverslag

Ben je niet zeker over de structuur van je reflectieverslag? Laat dan je reflectieverslag nakijken door Scribbr-editors met behulp van de speciale Structuur Check voor je reflectieverslag!

Bronnen geraadpleegd

Groen, M. (2011). Reflecteren: de basis. Groningen, Nederland: Wolters Noordhoff.

Meer weten over stage lopen?

Wil je meer weten over stage lopen? Bekijk ook eens onze andere artikelen over stage lopen en een stage- of reflectieverslag schrijven!

Veelgestelde vragen over een reflectieverslag

Waarom moet ik een reflectieverslag schrijven?

Je schrijft een reflectieverslag om je bewust te worden van je eigen gedrag en zo te begrijpen hoe je jezelf kunt verbeteren. Door te reflecteren op je handelen, leer je je sterke en zwakke kanten beter kennen en kun je jouw professionaliteit vergroten.

Hoe lang moet mijn reflectieverslag zijn?

Een reflectieverslag is gemiddeld tussen de 3 en 7 pagina’s, afhankelijk van de duur van de periode waarop je reflecteert en de eisen van jouw opleiding.

Wat doe ik als mij niet duidelijk is wat voor effect mijn gedrag heeft gehad (op anderen of op de situatie)?

Als je nog vragen hebt over het effect van jouw gedrag op anderen of op de situatie voor je reflectieverslag, dan kun je het beste feedback verzamelen bij je collega’s, medestudenten, begeleiders of leidinggevenden. Zoek een persoon die de situatie ook heeft meegemaakt en vraag hem of haar om feedback die jou kan helpen beter te begrijpen wat voor invloed jouw gedrag heeft op anderen of op een situatie.

Moet je een reflectieverslag toevoegen aan je scriptie?

Nee, normaal gesproken hoef je je reflectieverslag niet toe te voegen aan je scriptie. Het kan zijn dat je gevraagd wordt een nawoord of evaluatie toe te voegen over het onderzoeksproces. Dit is niet hetzelfde als een reflectie.

Mag ik in mijn reflectieverslag aangeven dat mijn studiegenoten of begeleiders niet goed hebben gewerkt?

Eigenlijk niet. Je mag de feitelijke situatie beschrijven, maar kunt hier beter geen waardeoordeel aan geven. Je reflectieverslag gaat over jezelf en je eigen gedrag. Je kunt aangeven hoe je je voelde bij bepaald gedrag van anderen en hoe je hierop hebt gereageerd, maar je mag niet aangeven dat het gedrag van anderen ‘fout’ was.